คำศัพท์ภาษาไทย ขึ้นต้นด้วย ช

ช ๑
พยัญชนะตัวที่ ๑๐ เป็นพวกอักษรตํ่า ใช้เป็นตัวสะกดในแม่กดในคําที่มาจากภาษาบาลีและสันสกฤตเป็นต้น เช่น ราช คช กริช แซนด์วิช.

ช ๒
ในภาษาบาลีและสันสกฤต ถ้าใช้ประกอบท้ายคำบางคำ แปลว่า เกิด เช่น บงกช ว่า เกิดในเปลือกตม หมายถึง บัว, วาริช ว่า เกิด ในน้ำ หมายถึง ปลา, ทวิช ว่า เกิด ๒ ครั้งหมายถึงพราหมณ์, นก.

ชก
ก. ต่อยด้วยหมัดหรือกําปั้น.

ชกมวย
น. ชื่อเพลงไทยทำนองหนึ่ง.

ชกา
[ชะ] (กลอน) น. นกสาลิกา. (กล่อมช้างของเก่า).

ชค
[ชะคะ] (แบบ) น. แผ่นดิน เช่น ชคสัตว์ ว่า สัตว์ที่อาศัย แผ่นดิน. (ป., ส.).

ชคดี
[ชะคะดี] น. แผ่นดิน เช่น แลเนืองนองด้วยมนุษยชาติ เดียรดาษชคดี. (ม. คําหลวง วนปเวสน์). (ป. ชคติ; ส. ชคตี).

ชคัตตรัย
[ชะคัดไตฺร] (แบบ) น. โลก ๓ เช่น ชคัตตรยาพดง ว่า ผู้เป็นยอด ของ โลก ๓. (ม. คําหลวง วนปเวสน์).

ชคดี
ดู ชค.

ชคัตตรัย
ดู ชค.

ชง ๑
ก. เทนํ้าร้อนลงบนใบชาหรือยาเป็นต้นเพื่อให้รสออก.

ชง ๒
(ถิ่นปักษ์ใต้) ว. งง, ชะงัก, ประหม่า.

ชงคา
(กลอน) น. ราชโองการ เช่น ชุลีกรรับชงคาครรไล. (นิ. เกาะแก้วกัลกตา).

ชงโค
น. ชื่อไม้ต้นขนาดกลางชนิด Bauhinia purpurea L. ในวงศ์ Leguminosae ดอกสีชมพูอมแดง หรือม่วงแดง.

ชงฆ, ชงฆ์, ชงฆา
[ชงคะ] (กลอน; แบบ) น. แข้ง, ราชาศัพท์ว่า พระชงฆ์. (ป. ชงฺฆ; ส. ชงฺฆา).

ชงฆ, ชงฆ์, ชงฆา
[ชงคะ] (กลอน; แบบ) น. แข้ง, ราชาศัพท์ว่า พระชงฆ์. (ป. ชงฺฆ; ส. ชงฺฆา).

ชงฆ, ชงฆ์, ชงฆา
[ชงคะ] (กลอน; แบบ) น. แข้ง, ราชาศัพท์ว่า พระชงฆ์. (ป. ชงฺฆ; ส. ชงฺฆา).

ชงโลง ๑
น. โพง, เครื่องวิดนํ้ารูปคล้ายเรือครึ่งท่อน มีด้ามถือ ผูกแขวนเข้ากับขาหยั่ง แล้วจับด้ามให้พุ้ยนํ้าเข้าออกตามต้องการ, โชงโลง ก็ว่า, (ถิ่น–อีสาน) กะโซ้. (ข. โชฺรง).(รูปภาพ ชงโลง)

ชงโลง ๒
ดู กดเหลือง.

ชฎา
[ชะดา] น. เครื่องสวมศีรษะรูปคล้ายมงกุฎ, ผมที่เกล้าเป็นมวย สูงขึ้น. (ป., ส. ชฏา).

ชฎากลีบ
น. ชฎารูปเหมือนชฎาเดินหน แต่มีกลีบเป็นลาย ประดับมาก.

ชฎาธาร
น. ผู้ทรงไว้ซึ่งชฎา.

ชฎาเดินหน
น. ชฎายอดงอนที่มีกลีบ.

ชฎาแปลง
น. ชฎารูปเหมือนชฎากลีบแต่ไม่มีลวดลาย.

ชฎาพอก
น. ชฎาที่ทําสําหรับสวมพระศพเจ้านาย.

ชฎามหากฐิน
น. ชฎาที่ทํายอดเป็น ๕ ยอด มีขนนกการเวกปักตอนบน, ชฎาห้ายอด ก็เรียก.

ชฎามังษี, ชฎามังสี
น. โกฐชฎามังษี. (ดู โกฐชฎามังษี, โกฐชฎามังสี ที่ โกฐ).

ชฎามังษี, ชฎามังสี
น. โกฐชฎามังษี. (ดู โกฐชฎามังษี, โกฐชฎามังสี ที่ โกฐ).

ชฎิล
น. ผู้มีผมมุ่นเป็นชฎา, นักพรตพวกหนึ่งที่เราเรียกว่า ฤษี. (ป., ส.).

ชด
ก. ทําให้ชุ่มชื่น, ใช้แทนที่เสียไป. ว. อ่อน, ช้อย, งอนอย่าง งอนรถ.

ชดช้อย
ว. อ่อนช้อย เช่น กิริยาชดช้อย; มีลักษณะกิริยาท่าทาง งดงาม เช่น คนชดช้อย, ช้อยชด ก็ว่า.

ชดเชย
ก. ใช้แทนสิ่งที่เสียไป, เพิ่มเติม.

ชดใช้
ก. ใช้ค่าใช้จ่ายที่ทดรองจ่ายไปก่อนแล้ว, ให้ทดแทน สิ่งที่ใช้ หรือเสียไป.

ชทึง
[ชะ] (กลอน) น. แม่นํ้า เช่น ชลชทึงบึงบาง. (ประกาศ พระราชพิธี), ใช้ว่า จทึง ฉทึงชรทึง สทิง สทึง หรือ สรทึง ก็มี. (ข. สฺทิง ว่า คลอง).

ชน ๑
ก. โดนแรง ๆ เช่น รถยนต์ชนต้นไม้, ชิดจนติด เช่น ตั้งตู้ ชนฝา; บรรจบ เช่น ชนขวบ; ให้ต่อสู้กัน เช่น ชนโค ชนไก่. น. เรียกไก่อูชนิดหนึ่งที่เลี้ยงไว้ชนกันว่า ไก่ชน.

ชนช้าง
ก. ขี่ช้างรบกัน.

ชน ๒, ชน
[ชนนะ] น. คน (มักใช้ในภาษาหนังสือ).(ป., ส.).

ชน ๒, ชน
[ชนนะ] น. คน (มักใช้ในภาษาหนังสือ).(ป., ส.).

ชนบท
[ชนนะบด] น. บ้านนอก, เขตแดนที่พ้นจากเมืองหลวง ออกไป. (ป., ส. ชนปท).

ชนกลุ่มน้อย, ชนหมู่น้อย
น. ชนต่างเผ่าหรือต่างเชื้อชาติที่อยู่อาศัยรวมกันกับชนเผ่าอื่นหรือเชื้อชาติอื่นที่มีจํานวนมากกว่า.

ชนกลุ่มน้อย, ชนหมู่น้อย
น. ชนต่างเผ่าหรือต่างเชื้อชาติที่อยู่อาศัยรวมกันกับชนเผ่าอื่นหรือเชื้อชาติอื่นที่มีจํานวนมากกว่า.

ชนินทร์
น. ผู้เป็นใหญ่ในหมู่ชน. (ส. ชน + อินฺทฺร).

ชนก, ชนก
[ชะนก, ชะนะกะ] น. ชายผู้ให้เกิด, พ่อ. (ป., ส.).

ชนก, ชนก
[ชะนก, ชะนะกะ] น. ชายผู้ให้เกิด, พ่อ. (ป., ส.).

ชนกกรรม
[ชะนะกะกํา] น. กรรมอันนําให้เกิดหรือกรรมอันเป็นต้นเค้าทั้งข้างดีหรือข้างชั่ว เช่น กรรมอันทําให้เกิดเป็นคน ชั้นสูง เป็นชนกกรรมฝ่ายกุศล. (อรรถศาสน์).

ชนนี
[ชนนะนี] น. หญิงผู้ให้เกิด, แม่. (ป., ส.).

ชนม, ชนม์
[ชนมะ, ชน] น. การเกิด. (ส. ชนฺมนฺ).

ชนม, ชนม์
[ชนมะ, ชน] น. การเกิด. (ส. ชนฺมนฺ).

ชนมพรรษา
[ชนมะพันสา] น. อายุ. (ส. ชนฺมวรฺษ ว่า ขวบปี ที่เกิดมา).

ชนมาพิธี, ชนมายุพิธี
[ชนนะ] น. อายุ, อายุขัย, กําหนดอายุ, เช่น ครั้นว่าจะสิ้นชนมาพิธีแล้วก็เสด็จเข้าสู่นฤพานแล. (ไตรภูมิ), ก็อยู่จนสิ้นชนมายุพิธี ในธรณีดลน้นน. (ม. คําหลวง ทศพร). (พิธี ว่า กําหนด).

ชนมาพิธี, ชนมายุพิธี
[ชนนะ] น. อายุ, อายุขัย, กําหนดอายุ, เช่น ครั้นว่าจะสิ้นชนมาพิธีแล้วก็เสด็จเข้าสู่นฤพานแล. (ไตรภูมิ), ก็อยู่จนสิ้นชนมายุพิธี ในธรณีดลน้นน. (ม. คําหลวง ทศพร). (พิธี ว่า กําหนด).

ชนมาพิธี, ชนมายุพิธี
ดู ชนม, ชนม์.

ชนมาพิธี, ชนมายุพิธี
ดู ชนม, ชนม์.

ชนวน ๑
[ชะ] น. ชื่อหินชนิดหนึ่งเป็นแผ่นบาง ๆ ซ้อนติดกัน เนื้อแน่นและละเอียดมีสีต่าง ๆ กันตั้งแต่สีเทาไปจนถึงสีเทาแก่ และสีดำ สีน้ำเงิน ที่มีสีแดง สีเขียว สีม่วง ก็มี;เรียกกระดานเขียนหนังสือทําด้วยไม้ทาสมุกบ้าง ด้วยแผ่นหินชนวนบ้าง ว่า กระดานชนวน; ดินปืนที่ใช้ จุดให้ไฟลุกแล่นเข้าไปติดดิน ระเบิด, ถ้ามีกระดาษห่อดินปืนม้วนเป็นเส้น เรียกว่า สายชนวน; เรียกเทียนที่จุดไว้เพื่อใช้จุดต่อว่า เทียนชนวน; โดยปริยายหมายความว่า ต้นเหตุให้เกิดเรื่องอื่นขึ้นต่อไป เช่น ชนวนสงคราม.

ชนวน ๒
[ชะ] ดู ฉนวน ๔.

ชนะ ๑
[ชะ] ก. ทําให้อีกฝ่ายหนึ่งพ่ายแพ้.

ชนะ ๒
[ชะ] น. ชื่อกลองชนิดหนึ่ง รูปเหมือนกลองแขก ใช้ตีด้วยไม้ ใช้เฉพาะในงานหลวง.

ชนัก
[ชะ] น. เครื่องแทงสัตว์ชนิดหนึ่ง ทําด้วยเหล็กปลายเป็นรูป ลูกศร มีด้ามยาวมีเชือกชักเมื่อเวลาพุ่งไปถูกสัตว์; เครื่องผูกคอช้างทําด้วยเชือกเป็นปมหรือห่วงห้อยพาดลงมาเพื่อให้คนที่ขี่คอใช้หัวแม่เท้าคีบกันตก.(รูปภาพ ชนัก)

ชนักติดหลัง
(สํา) น. ความชั่วหรือความผิดที่ยังติดตัวอยู่.

ชนา
[ชะ] (กลอน) น. ชน เช่น เอาลวดถักคั่นกันชนา. (นิ. เกาะแก้วกัลกตา).

ชนาง
[ชะ] น. เครื่องดักปลาและสัตว์ป่า เช่น บ้างวงข่ายราย รอบปาก ชนาง. (ไชยเชฐ). (ข.).

ชนิด
[ชะ] น. อย่าง เช่น มี ๒ ชนิด, จําพวก เช่น คนชนิดนี้.

ชนินทร์
ดู ชน ๒, ชน.

ชเนตตี
[ชะเนดตี] น. แม่ เช่น ชเนตตีสมะนามกร. (ฉันท์วรรณพฤติ). (ป.; ส. ชนยิตฺรี).

ชบา
[ชะ] น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Hibiscus rosasinensis L. ในวงศ์ Malvaceae ดอกมีสีต่าง ๆ พันธุ์ที่สีแดงดอกและยอดใช้ ทํายาได้.

ชบาหนู
น. ชื่อไม้พุ่ม ๒ ชนิด ในสกุล Malvaviscus วงศ์ Malvaceae ลักษณะคล้ายดอกชบาแต่ดอกเล็กกว่าและไม่บาน ชนิด M. arboreus Cav.ดอกตั้ง ชนิด M. penduliflorus DC. ดอกห้อยลง.

ชปโยค
[ชะปะโยก] (แบบ) น. มนตร์กระซิบ เช่น สมมุขบ่ายบูชา ชปโยค. (เฉลิมพระเกียรติพระนารายณ์). (ส. ชปฺ + โยค).

ชม ๑
ก. สรรเสริญ, ยกย่อง; ดู (ใช้ในที่สุภาพ) เช่น เชิญชมของในร้าน, ดูเพื่อให้เกิดความเพลิดเพลินใจหรือชื่นใจ เช่น ชมสวน ชมนกชมไม้.

ชมชัว
ก. ชื่นชม, รื่นรมย์, เช่น สองฟากนํ้าพลชมชัว. (สมุทรโฆษ), ชัวชม ก็ว่า.

ชมชาญ
ก. เหิม, รื่นเริง, เช่น เสียงโห่เอาชัยชมชาญ. (สมุทรโฆษ).

ชมเชย
ก. ยกย่อง, สรรเสริญ; แสดงกิริยาเสน่หา.

ชมไช
(กลอน) ก. ชื่นชมยินดี, รื่นเริง, เช่น พนคณนกหคชมไช. (ม. คําหลวง มหาพน).

ชมเปาะ
ก. ชมไม่ขาดปาก, ชมด้วยความจริงใจ.

ชม ๒
น. ชื่อเพลงไทยจําพวกหนึ่ง มีชื่อขึ้นต้นด้วยคําว่า ชม เช่น ชมดง ชมตลาด.

ชมดชม้อย
[ชะมดชะม้อย] ก. อายเหนียมอย่างชดช้อย.

ชมนาด
[ชมมะ] น. ชื่อไม้เถาชนิด Vallaris glabra Kuntze ในวงศ์ Apocynaceae ดอกสีขาวเป็นช่อ กลิ่นเหมือนข้าวใหม่, ดอกข้าวใหม่ ก็เรียก, เขียนเป็น ชํามะนาด ก็มี.

ชมบ
[ชะมบ] น. ผีผู้หญิงที่ตายในป่าและสิงอยู่ในบริเวณที่ตาย มีรูปเห็นเป็นเงา ๆ แต่ไม่ทําอันตรายใคร, ฉมบ หรือ ทมบ ก็ว่า.

ชมพู ๑
(แบบ) น. ไม้หว้า. (ป., ส. ชมฺพุ).

ชมพูทวีป
(แบบ) น. ดินแดนที่เป็นประเทศอินเดีย ปากีสถาน เนปาลและบังกลาเทศในปัจจุบัน; ทวีปใหญ่อยู่ทางทิศใต้ ของเขา พระสุเมรุ เป็นทวีป ๑ ใน ๔ ทวีปได้แก่ อุตรกุรุทวีปหรือ อุตรกุรูทวีป บุพวิเทหทวีป ชมพูทวีป และอมรโคยานทวีป.

ชมพูนท, ชมพูนุท
น. ทองคําเนื้อบริสุทธิ์ (ในคัมภีร์ไตรภูมิกล่าวว่าเกิดใต้ต้นหว้า), ใช้ว่า ชามพูนท ก็มี. (ส. ชามฺพูนท ว่า เกิดในแม่นํ้าชมพูนที).

ชมพูนท, ชมพูนุท
น. ทองคําเนื้อบริสุทธิ์ (ในคัมภีร์ไตรภูมิกล่าวว่าเกิดใต้ต้นหว้า), ใช้ว่า ชามพูนท ก็มี. (ส. ชามฺพูนท ว่า เกิดในแม่นํ้าชมพูนที).

ชมพู ๒
ว. สีแดงอ่อน, สีแดงเจือขาว.

ชมพู่
น. ชื่อไม้ต้นขนาดกลางหลายชนิดในสกุล Syzygium วงศ์ Myrtaceae ผลกินได้ เช่น ชมพู่แก้มแหม่ม [S. samarangense (Blume) Merr. et L.M. Perry] ชมพู่นํ้าดอกไม้ [S. jambos (L.) Alston] ชมพู่สาแหรก [S. malaccensis (L.) Merr. et L.M. Perry].

ชมพูพาดบ่า
น. ท่ารําชนิดหนึ่งแห่งควาญช้าง รําเมื่อนําช้างบํารูงาเสร็จครั้งแรกแล้ว.

ชมรม
น. ที่พักชั่วคราวของกลุ่มบุคคล; ที่ประชุมของกลุ่มบุคคลที่มีจุดประสงค์เพื่อประโยชน์บางประการร่วมกัน เช่น ชมรมนักวรรณศิลป์ ชมรมพุทธศาสตร์, โชมโรม ก็ว่า.

ชมเลาะ
(โบ) ก. ทะเลาะ เช่น ความชมเลาะกันก็จแรก. (ม. คําหลวง วนปเวสน์). (ข. เฌฺลาะ ว่า ทะเลาะ).

ชมสวนสวรรค์
น. ชื่อเพลงไทยทํานองหนึ่ง.

ชม้อย
[ชะ] ก. ช้อนตาลอบชําเลืองดูด้วยความสนใจ.

ชมัน
[ชะ] ดู กระโดงแดง (๑).

ชมา
[ชะ] น. แมว. (ข.).

ชม้าย
[ชะ] ก. ชายหางตาดูด้วยความสนใจ.

ชไม
[ชะ] ว. ทั้งคู่, ทั้ง ๒. (ข.).

ชย, ชย
[ชะยะ] น. การชนะ. (ป., ส.). (ดู ชัย).

ชย, ชย
[ชะยะ] น. การชนะ. (ป., ส.). (ดู ชัย).

ชยา
[ชะ] (แบบ) น. สายธนู. (ป. ชิยา; ส. ชฺยา).

ชโย
[ชะ] น. ความชนะ. (คําเดียวกับ ชัย). อ. คําที่เปล่งเสียงอวยชัยให้พรหรือแสดงความดีใจเมื่อได้รับชัยชนะเป็นต้น.

ชร ๑
[ชอน] น. ลวดลาย, ลายประกอบริม, ระบาย, เช่น ขนนเขนยชร. (ข.).

ชร ๒
[ชอน] น. น้ำ เช่น ชรเซาะเขาเราตกแต่ง. (คําฤษดี), ชรธารา. (ม. คําหลวง วนปเวสน์).

ชร ๓
[ชฺระ] เป็นพยางค์หน้าของคําที่ตั้งต้นด้วยตัว ช ในบทกลอน เช่น ชทึง เป็น ชรทึง.

ชรงำ
[ชฺระ] (กลอน) ว. คลุ้ม, มืด, งำ, เช่น เปนไพรชัฏชรงำผลู. (สมุทรโฆษ).

ชรทึง
[ชฺระ] น. แม่นํ้า, ใช้ว่า จทึง ฉทึง ชทึง สทิง สทึง หรือ สรทึง ก็มี. (ข. สฺทึง ว่า คลอง).

ชรโมล
[ชฺระโมน] (กลอน) น. ทโมน, ลิงตัวผู้ขนาดใหญ่, เช่น มีชระมดชรโมลตาม. (สมุทรโฆษ). (ข. โฌฺมล ว่า สัตว์ตัวผู้).

ชรไม
[ชฺระ] ว. ชไม, ทั้งคู่.

ชรราง
[ชฺระ] (กลอน) ก. ราง ๆ เช่น แฝงข่าวยินเยียชรราง. (แช่งนํ้า).

ชรริน
[ชฺระ] (กลอน) ก. ประดับ เช่น ชรรินชรเรือดแฝง มณิเพ็ญดูเพรี้ยมพราย. (สมุทรโฆษ).

ชรเรือด
[ชฺระ] (กลอน) ก. แทรก เช่น ชรรินชรเรือดแฝง มณิเพ็ญดูเพรี้ยมพราย. (สมุทรโฆษ). (ข. เชฺรียต, เชียต).

ชรแรง
[ชฺระ] (กลอน) ว. แรง ๆ, ขลัง, เช่น เยียชรแรง. (แช่งนํ้า).

ชรแร่ง
[ชฺระ] (กลอน) ก. แบ่ง, แยก, เช่น ฟ้าชรแร่งหกคลอง ช่วยดู. (แช่งนํ้า).

ชรโลง
[ชฺระ] (กลอน) ก. ชโลง, จูง, พยุง, โยง.

ชรอกชรัง
[ชฺรอกชฺรัง] ก. ซอกซอน, ซอกแซก.

ชรออบ
[ชฺระ] (กลอน) ก. ชอบ เช่น ธมาพักชรออบ คืนเดียวชอบ ชีนอน. (ม. คําหลวง กุมาร).

ชรอัด
[ชฺระ] (กลอน) ว. ชัด เช่น ลางหมู่งาชรอัดชรแอ้น. (ม. คําหลวง มหาราช).

ชรอ่ำ
[ชฺระ] (กลอน) ว. ชอํ่า, มืดมัว, มืดครึ้ม, เช่น ชรอ่ำฟ้าใต้ แผ่นหงาย. (แช่งน้ำ), ฟ้าหล้าเข็ดขาม ชรอื้อชรอ่ำอับทิศ. (สมุทรโฆษ).

ชรอื้อ
[ชฺระ] (กลอน) ว. ชื้อ, ชอื้อ, มืดมัว, มืดคลุ้ม, ครึ้ม, อับแสง, เช่น ด่งงไซรชรเอมชรอื้อ อรทื้อแทบทางเดอร. (ม. คำหลวง ชูชก), ฟ้าหล้าเข็ดขาม ชรอื้อชรอ่ำอับทิศ. (สมุทรโฆษ).

ชรอุ่ม
[ชฺระ] (กลอน) ว. ชอุ่ม, มืดคลุ้ม, มืดมัว, เช่น อากาศชรอุ่มอับ ทิศบังด้วยธุลี. (สุมทรโฆษ).

ชระ ๑
[ชฺระ] ว. สะอาด, บริสุทธิ์, เช่น ให้ฉลักแสบกภาพอันชระ. (สมุทรโฆษ).

ชระ ๒
[ชฺระ] เป็นพยางค์หน้าของคําในบทกลอน เช่น ชระงม ชระง่อน.

ชระงม
[ชฺระ] (กลอน) น. ป่ากว้าง, ป่าใหญ่. ว. เปลี่ยวเปล่า, เงียบสงัด, เช่น อยู่ชระงมนั้น. (ม. คําหลวง มหาราช).

ชระง่อน
[ชฺระ] (กลอน) น. ชะง่อน, หินที่เป็นปุ่มเป็นแง่ยื่น ออกมาจากเขา.

ชระงำ
[ชฺระ] (กลอน) ว. คลุ้ม, มืด, งำ.

ชระดัด
[ชฺระ] (กลอน) ก. ดัด.

ชระดื่น
[ชฺระ] (กลอน) ว. ดื่น.

ชระเดียด
[ชฺระ] (กลอน) ว. รายไป, เรียดไป, โบราณเขียนเป็น ชรดียด ก็มี เช่น ผลักให้ตากตนอยียด ชรดียดด้าวดิ้นดรนอนอยู่แล. (ม. คำหลวง กุมาร).ชระเดียดชระดัด (กลอน) ว. เกลื่อนกล่น, ดาษดื่น.

ชระบอบ
[ชฺระ] (กลอน) ก. บอบชํ้า, เมื่อยล้า.

ชระบาบ
[ชฺระ] (กลอน) ว. ราบเรียบ, เสมอ.

ชระมด
[ชฺระ] (กลอน) น. ชะมด.

ชระมัว
[ชฺระ] (กลอน) ว. ขมุกขมัว, ยังไม่สว่าง, เช้าตรู่, มืด, เช่น ชระมัวทั่วทิศเอียง อากาศ. (นิ. นรินทร์).

ชระมื่น
[ชฺระ] (กลอน) ว. ทะมื่น เช่น ผีพรายชระมื่น ดําช่วยดู. (แช่งนํ้า).

ชระมุกชระมอม
[ชฺระ] (กลอน) ว. ขะมุกขะมอม.

ชระมุ่น
[ชฺระ] (กลอน) ว. มุ่น, นุ่ม, เช่น ลานโลมวิไลแถงชระมุ่น อกเอย. (นิ. นรินทร์).

ชระเมียง
[ชฺระ] (กลอน) ก. เมียง, มองดู.

ชระเมียน
[ชฺระ] (กลอน) ก. ชม, ดู

ชระลอ
[ชฺระ] (กลอน) ก. ชะลอ, พยุงให้เคลื่อนไป, ประคองไว้.

ชระลอง, ชระล่อง
[ชฺระ] น. ทางล่อง, ซอกเขา, ลําธาร, เช่น ผู้ชระลองล่วงห้วงมหรรณพ. (ม. คําหลวง ทานกัณฑ์).

ชระลอง, ชระล่อง
[ชฺระ] น. ทางล่อง, ซอกเขา, ลําธาร, เช่น ผู้ชระลองล่วงห้วงมหรรณพ. (ม. คําหลวง ทานกัณฑ์).

ชระลั่ง
[ชฺระ] (กลอน) ก. ทะลึ่งทะลั่ง เช่น จงสองเจ้าอย่าได้ทะลิ่นชระลั่งคอยนั่งเฝ้าพระบาท. (ม. คําหลวง กุมาร).

ชระลัด
[ชฺระ] (กลอน) น. ทางลัดไปได้.

ชระล้ำ
[ชฺระ] (กลอน) ก. ลํ้า. (ดุษฎีสังเวย).

ชระลุ
[ชฺระ] (กลอน) ก. ปรุ, สลัก, ฉลุ.

ชระแลง
[ชฺระ] (กลอน) น. ชะแลง.

ชระอับ
[ชฺระ] (กลอน) ว. อับ, มืดมัว, มืดคลุ้ม.

ชระอาบ
[ชฺระ] (กลอน) ก. อาบ, ชโลม, ทา, ทําให้ซึมซาบ.

ชระเอม
[ชฺระ] (กลอน) ว. ร่มเย็น เช่น ดั่งฤๅดั่งไทรชระเอมชรอื้อ. (ม. คําหลวง ชูชก).

ชรัด
[ชฺรัด] (กลอน) ก. ซัด เช่น หมู่หนึ่งชรัดด้วยทองแดง. (ม. คําหลวง มหาราช).

ชรัว
[ชฺรัว] น. ซอกเขา, หุบเขา.

ชรา
[ชะ] ว. แก่ด้วยอายุ, ชํารุดทรุดโทรม. (ป., ส.).

ชราธรรม
ว. มีชราเป็นธรรมดา, มีความแก่ความชํารุดทรุดโทรมเป็นธรรมดา.

ชราภาพ
น. ความแก่ด้วยอายุ, ความชํารุดทรุดโทรม, เช่น อันทุพพลชรา ภาพแล้ว. (โลกนิติ).

ชรากากี
[ชะ] น. ชื่อพรรณไม้ชนิดหนึ่ง. (โอสถพระนารายณ์).

ชราบ
[ชฺราบ] (โบ) ก. ทราบ. (ข. ชฺราบ).

ชราบชรับ
[ชฺราบชฺรับ] ก. ซึมซาบ.

ชรายุ
[ชฺรา] (แบบ) น. คราบงู, รกที่ห่อหุ้มลูกคนหรือลูกสัตว์. (ส.).

ชริน
[ชะ] ก. ประดับ เช่น กรุงชรินไว้.

ชรุก
[ชฺรุก] (กลอน) ก. ซุก, แอบ, แทรก, เอาของไปแอบแฝงไว้, เช่น ช่อช้อยชรุกระโยงยาน. (ม. คําหลวง จุลพน).

ชรูบ
[ชฺรูบ] (โบ) ว. ซูบ.

ชล, ชล
[ชน, ชนละ] น. นํ้า. (ป., ส.).

ชล, ชล
[ชน, ชนละ] น. นํ้า. (ป., ส.).

ชลจร
น. ทางนํ้า, สัตว์นํ้า, เช่น ค้าวเขือเชื้อชลจรและ ช่อนสลับ. (สมุทรโฆษ).

ชลจัณฑ์
น. นํ้าจัณฑ์ เช่น ชื่อชลจัณฑ์ ดุมุเมามน. (จิตรปทาฉันท์).

ชลชาติ
น. นํ้า เช่น ประพรมพระเจ้าด้วยชลชาติ. (ม. คําหลวง มัทรี); สัตว์นํ้า เช่น ลงดําสํ่ามัจฉา ชลชาติ. (โลกนิติ).

ชลธาร
น. ลํานํ้า, ลําคลอง, ร่องนํ้า, ห้วย, ทะเลสาบ.

ชลธารก
น. สายนํ้า, กระแสนํ้า.

ชลธิศ
น. ชลธี, ทะเล.

ชลธี
น. ทะเล. (ป.).

ชลนัยน์, ชลนา, ชลเนตร
(กลอน) น. นํ้าตา.

ชลนัยน์, ชลนา, ชลเนตร
(กลอน) น. นํ้าตา.

ชลนัยน์, ชลนา, ชลเนตร
(กลอน) น. นํ้าตา.

ชลประทาน
[ชนละ, ชน] น. การทดนํ้าและระบายนํ้าเพื่อการเพาะปลูกเป็นต้น.

ชลมารค
[มาก] น. ทางนํ้า เช่น กระบวนเสด็จพระราชดำเนินโดยทางชลมารค. (ส.).

ชลสถาน
น. บ่อ, สระ. (ส.).

ชลัมพุ
(แบบ) น. นํ้า เช่น และไขชลัมพุธารา. (อภิไธยโพธิบาทว์). (ป. ชล + อมฺพุ).

ชลาธาร
น. บ่อ, สระ. (ส.).

ชลาพุช, ชลามพุช
น. สัตว์ที่เกิดในครรภ์. (ป.; ส. ชรายุช).

ชลาพุช, ชลามพุช
น. สัตว์ที่เกิดในครรภ์. (ป.; ส. ชรายุช).

ชลาลัย
น. ทะเล, แม่นํ้า. (ป., ส. ชล + อาลย = ที่อยู่ของนํ้า).

ชลาศัย
น. บ่อ, สระ, ทะเล; ปลา. (ส.; ป. ชลาสย).

ชลาสินธุ์
น. ทะเล, แม่น้ำ, เช่น ข้าเป็นไรแทรกขนสุบรรณบิน เร็วรีบยิ่งมหาวายุพัดกวักกวัดปีกข้ามชลาสินธุ์. (กากี), น้ำ เช่น พระเหลือบเล็งชลาสินธุ์ ในวารินทะเลวน ก็เห็นรูป อสุรกล ซึ่งกลายแกล้งเป็นสีดา. (พากย์นางลอย).

ชโลทร
[ชะโลทอน] น. แม่นํ้า, ทะเล, ห้วงนํ้า, ท้องนํ้า. (ป., ส. ชล + อุทร).

ชลัมพุ
ดู ชล, ชล.

ชลาธาร
ดู ชล, ชล.

ชลาพุช, ชลามพุช
ดู ชล, ชล.

ชลาพุช, ชลามพุช
ดู ชล, ชล.

ชลาลัย
ดู ชล, ชล.

ชลาศัย
ดู ชล, ชล.

ชลาสินธุ์
ดู ชล, ชล.

ชลี
(กลอน) ก. อัญชลี, ไหว้, เช่น ชลีกรงอนงามกิริยา. (อิเหนา). (ตัดมาจาก อัญชลี).

ชลูกา
(แบบ) น. ปลิง, ชัลลุกา ก็ใช้. (ส., ป. ชลุกา, ชลูกา).

ชเล
(โบ) น. ทะเล, ในนํ้า, ใช้เป็นส่วนหน้าสมาสก็มี เช่น ชเลจร ว่า ผู้เที่ยวไปในนํ้า.

ชโลง
[ชะ] (โบ) ก. พยุงไว้ไม่ให้เซ, จรรโลง, จูง เช่น ให้เป็นหลักชโลงจิต. (กฎ. ราชบุรี).

ชโลทร
ดู ชล, ชล.

ชโลม
[ชะ] ก. ลูบไล้ให้เปียก เช่น ชโลมยา ชโลมนํ้ามันยาง; ทำให้ชุ่มชื่น เช่น ชโลมใจ.

ชว
[ชะวะ] (แบบ) ว. เร็ว, (มักใช้เป็นส่วนหน้าสมาส) เช่น ชวการ ชวกิจ ชวเลข, แผลงเป็น เชาว์ ก็มี.

ช่วง ๑
น. ตอน, ระยะ (ที่ต่อเนื่อง). ก. รับเป็นตอน เช่น รับช่วง เช่าช่วง.

ช่วงเมือง
(โบ) น. เมืองเล็กที่ขึ้นแก่ประเทศราช.

ช่วง ๒
ว. สว่าง, รุ่งโรจน์.

ช่วงโชติ
ก. สว่างรุ่งโรจน์, โชติช่วง ก็ว่า.

ช่วง ๓
ก. มักใช้พูดเข้าคู่กับคํา ใช้ เป็น ช่วงใช้. (ไทยใหญ่ ช่วง ว่า ใช้).

ช่วงใช้
ก. รับใช้ เช่น เป็นข้าช่วงใช้.

ช่วงบาท
น. ผู้อยู่ในระยะเท้า 'คือ ใกล้เท้า หมายความ ว่า ผู้รับใช้'.

ช่วง ๔
ก. แย่ง, ชิง, มักใช้พูดเข้าคู่กับคํา ชิง เป็น ช่วงชิง หรือ ชิงช่วง.

ช่วงชัย
น. การเล่นพื้นเมืองอย่างหนึ่ง นิยมเล่นในเทศกาล เช่น สงกรานต์ มีผู้เล่นหลายคน แบ่งออกเป็น ๒ ฝ่าย ชายฝ่ายหนึ่ง หญิงฝ่ายหนึ่ง ยืนหันหน้าเข้าหากัน ห่างพอที่จะใช้ลูกช่วงที่ทําด้วยผ้าขาวม้าเป็นต้นเป็นลูกกลม ๆ ผูกให้แน่น โยน หรือปาให้กัน ถ้าฝ่ายใดรับได้แล้วปาไปถูกคนใดคนหนึ่งของฝ่ายตรงข้าม ฝ่ายนั้นก็เป็นฝ่ายแพ้ มี ๓ ชนิด คือ ช่วงรํา ผู้แพ้ต้องออกไปรํา ช่วงใช้ ผู้แพ้ต้องไปอยู่อีกข้างหนึ่ง และช่วงขี้ข้า ผู้แพ้ต้องให้อีกฝ่ายหนึ่งขี่คอ.

ช่วงชิง
ก. แย่งชิง.

ช่วงทรัพย์
(กฎ) ก. เอาทรัพย์สินอันหนึ่งแทนที่ทรัพย์สินอีกอันหนึ่ง ซึ่งมีฐานะทางกฎหมายอย่างเดียวกันกับทรัพย์สินอันก่อน.

ช่วงสิทธิ์
(กฎ) ก. เข้าสวมสิทธิของเจ้าหนี้ที่จะใช้สิทธิทั้งหลายบรรดาที่เจ้าหนี้มีอยู่โดยมูลหนี้ รวมทั้งประกันแห่งหนี้นั้นได้ในนามของตนเอง.

ชวด ๑
น. ชื่อปีที่ ๑ ของรอบปีนักษัตร มีหนูเป็นเครื่องหมาย. (ข. ชูต).

ชวด ๒
ก. ผิดหวัง, ไม่ได้ดังหวัง.

ชวด ๓
(ปาก) น. พ่อหรือแม่ของปู่ ย่า ตา ยาย, ทวด ก็ว่า.

ชวน ๑
ก. จูงใจ, โน้มนํา, เช่น ชวนกิน; ชักนํา, ขอให้ทําตาม, เช่น ชวนไปเที่ยว.

ชวนหัว
ว. ที่ทําให้ขบขัน เช่น เรื่องชวนหัว ละครชวนหัว.

ชวน ๒
[ชะวะนะ] (แบบ) น. ความเร็ว, ความไว, ความเร็วของปัญญาหรือความคิด, แผลงเป็น เชาวน์ ก็มี. (ป., ส.).

ชวนชม
น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Adenium obesum Balf. ในวงศ์ Apocynaceae ดอกมีหลายสี เช่น สีแดง ขาว ชมพู ม่วง ปลูกเป็นไม้ประดับ.

ชวย
ก. พัดอ่อน ๆ, พัดเรื่อย ๆ, (ใช้แก่ลม).

ช่วย
ก. ส่งเสริมเพื่อให้สําเร็จประโยชน์; ป้องกัน เช่น ช่วยไม่ได้.

ช่วยเหลือ
ก. ช่วยกิจการของเขาเพื่อให้พร้อมมูลขึ้น.

ชวร, ชวระ
[ชวน, ชะวะระ] (แบบ) น. ไข้, ความไข้. ก. เป็นไข้, ป่วย. (ส.; ป. ชร).

ชวร, ชวระ
[ชวน, ชะวะระ] (แบบ) น. ไข้, ความไข้. ก. เป็นไข้, ป่วย. (ส.; ป. ชร).

ชวลิต
[ชะวะลิด] (แบบ) ว. รุ่งเรือง, รุ่งโรจน์, สว่าง. (ส. ชฺวลิต; ป. ชลิต).

ชวัก
[ชะ] (กลอน) ก. ชัก เช่น เคล้าฟ้าเคลือกเปลวลาม พระรามพระลักษณชวักอร. (แช่งน้ำ).

ชวา
[ชะ] น. ชื่อเกาะสําคัญที่สุดและเป็นที่ตั้งเมืองหลวงของประเทศอินโดนีเซีย, (โบ) ใช้ว่า ยะวา ก็มี, เรียกประชาชน ที่พูดภาษาชวาว่า ชาวชวา; ชื่อปี่ชนิดหนึ่ง เรียกว่า ปี่ชวา.

ชวาล
[ชะ] (แบบ) น. ความรุ่งเรือง, เปลวไฟ, โคมไฟ; ความสว่าง. ว. ซึ่งลุกโพลง, สว่างโพลง. (ส. ชฺวาล; ป. ชาลา).

ชวาลา
[ชะ] (โบ) น. เครื่องตามไฟชนิดหนึ่ง ใช้ตั้งหรือแขวน มีรูปเป็นหม้อกลม สำหรับใส่น้ำมันมีพวยยื่นมาใช้ใส่ ไส้จุดไฟ.

ช่อ ๑
น. ใบไม้หรือดอกไม้ที่แตกออกเป็นพวง, เรียกดอกของต้นไม้บางชนิดเช่นมะม่วงและสะเดาที่ออกดอกเล็ก ๆ เป็นกลุ่มหรือเป็นพวงว่า ช่อมะม่วง ช่อสะเดา, ใบไม้หรือดอกไม้ที่ผูกเป็นกลุ่ม หรือเป็นพวง, โดยปริยายเรียกสิ่งอื่นที่มีลักษณะคล้ายคลึง เช่นนั้น เช่น ช่อดอกไม้ไฟ

ช่อฟ้า
น. ชื่อตัวไม้ที่ติดอยู่บริเวณหน้าจั่ว รูปเหมือนหัวนาคชูขึ้นเบื้องบน.

ช่อม่วง
น. ชื่อขนมชนิดหนึ่ง. (เห่เรือ); ชื่อดอกไม้ไฟชนิดหนึ่ง.

ช่อ ๒
ก. ชักรอก.

ชอก
ก. ชํ้า, มักใช้พูดเข้าคู่กับคํา ชํ้า เป็น ชอกชํ้า หรือ ชํ้าชอก.

ชอกช้ำ
ก. บอบชํ้ามาก, ชํ้าชอก ก็ว่า.

ช็อก
น. สภาวะที่ร่างกายเสียเลือดจนความดันเลือดต่ำมาก หรือถูกกระทบจิตใจอย่างรุนแรงหรือถูกกระแสไฟฟ้าไหลผ่าน เป็นต้น จนทำให้เป็นลมหรือหมดสติในทันที. (อ. shock).

ช็อกโกเลต, ช็อกโกแลต
น. ขนมหวานทําจากเมล็ดโกโก้และนํ้าตาล บางชนิดก็มีไส้หวาน. ว. เรียกสีอย่างสีนํ้าตาลไหม้ ว่า สีช็อกโกเลต หรือ สีช็อกโกแลต. (อ. chocolate).

ช็อกโกเลต, ช็อกโกแลต
น. ขนมหวานทําจากเมล็ดโกโก้และนํ้าตาล บางชนิดก็มีไส้หวาน. ว. เรียกสีอย่างสีนํ้าตาลไหม้ ว่า สีช็อกโกเลต หรือ สีช็อกโกแลต. (อ. chocolate).

ชอง
น. ชื่อชนกลุ่มน้อยเผ่าหนึ่งในตระกูลมอญ–เขมร มีมากทางตอนเหนือของจังหวัดจันทบุรี, เรียกตัวเองว่า สําเร หรือ ตําเหรด, เขมรเรียกว่า พวกปอร.

ช่อง
น. ที่ว่างซึ่งเป็นทางเข้าออกได้ เช่น ช่องเขา ช่องหน้าต่าง ช่องลม; โอกาส เช่น ไม่มีช่องที่จะทําได้.

ช่องกุด
น. ประตูแบบมียอดที่เจาะกําแพงเมืองหรือกําแพงวังชั้นนอกเป็นทางเข้าออก.

ช่องเขา
น. เส้นทางที่ใช้เป็นทางข้ามจากทิวเขาด้านหนึ่งไปยังอีกด้านหนึ่ง, ช่องที่อยู่ในระหว่างเขา ๒ ลูก.

ช่องแคบ
น. ทางนํ้ายาวที่อยู่ระหว่างแผ่นดินหรือเกาะ เชื่อมต่อทะเลทั้ง ๒ ข้าง.

ช่องดาล
น. รูสําหรับสอดลูกดาลเข้าไปเขี่ยดาลที่ขัดบานประตู.

ช่องตีนกา
น. ช่องอิฐโปร่งหรือที่ก่อเป็นช่องลึกรูปกากบาทใต้แนวใบเสมาของกำแพงเมืองหรือกำแพงวัง.

ช่องไฟ
น. ช่องว่างระหว่างตัวหนังสือ; (ศิลปะ) บริเวณที่เว้นไว้เป็นพื้นเท่า ๆ กันระหว่างลวดลายแต่ละตัว.

ช่องว่าง
น. ความเหลื่อมล้ำต่ำสูงที่ทำให้เข้ากันยาก เช่น ช่องว่างระหว่างชนชั้น ช่องว่างระหว่างวัย.

ช้อง
น. ผมสําหรับเสริมผมให้ใหญ่หรือยาว.

ช้องนาง
น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Thunbergia erecta T. Anders. ในวงศ์ Acanthaceae ดอกสีม่วงนํ้าเงินเข้มหรือขาว หลอดดอกด้านในสีเหลืองเข้ม.

ช้องนางคลี่
น. ชื่อไม้อิงอาศัยไร้ดอกชนิด Lycopodium phlegmaria L. ในวงศ์ Lycopodiaceae ลําต้นยาวห้อยลง แยกแขนงเป็นคู่ ๆ.

ช้องแมว
ดู ซ้องแมว.

ชองระอา
น. (๑) ชื่อไม้เถาชนิด Strychnos thorelii Pierre ex Dop. ในวงศ์ Strychnaceae ดอกสีขาวนวลผลกลม ใช้ทํายาได้. (๒) ชื่อไม้เถาชนิด Securidaca inappendiculata Hassk. ในวงศ์ Polygalaceae ดอกสีเหลือง ผลมีปีก.

ชอน
ก. ไชคดเคี้ยวไปในดินหรือภายในสิ่งอื่นด้วยอาการเช่นนั้น เช่น รากไม้ชอนไปในดิน; พุ่งแยงออกมา (ใช้แก่แสงอย่างแสงแดดแสงไฟ) เช่น แสงตะวันชอนตา.

ช่อน
น. ชื่อปลานํ้าจืดชนิด Channa striatus ในวงศ์ Channidae ลําตัวทรงกระบอกส่วนท้ายแบนข้างเล็กน้อย มีเกล็ดในแนวเส้นข้างตัวราว ๕๒-๕๗ เกล็ด ด้านหลังลําตัวเป็นสีนํ้าตาลเทาหรือค่อนข้างดํา ด้านข้างสีอ่อนกว่าและมีลายสีดําพาดเฉียงท้องสีขาว ครีบต่าง ๆ มีจุดหรือริ้วสีนํ้าตาลดํา พบชุกชุม ทั่วไป อาจยาวได้ถึง ๘๐ เซนติเมตร, พายัพเรียก ก่อ หรือ หลิม, อีสานเรียก ค่อ.

ช้อน
น. เครื่องใช้สําหรับตักของกิน มีที่จับยื่นออกมา, ลักษณนาม ว่า คัน, ราชาศัพท์ว่าฉลองพระหัตถ์ช้อน; เรียกเครื่องใช้ที่มีรูปคล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น ช้อนรองเท้า; เครื่องจับปลาชนิดหนึ่งใหญ่กว่าสวิง ถักเป็นร่างแห ขอบเป็นรูปสามเหลี่ยมหรือวงกลม มีด้ามจับ. ก. ตักเอาสิ่งที่อยู่ในนํ้าหรือในของเหลว เช่น ช้อนปลา ช้อนลูกนํ้า ช้อนแหน ช้อนผง; โดยปริยายหมายถึงอาการที่คล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น ช้อนหุ้น; เอามือเป็นต้นสอดลงไปข้างล่างแล้วยกขึ้น เช่น ช้อนศีรษะ; เหลือบขึ้น เช่น ช้อนตา.

ช้อนหอย ๑
น. ชื่อเรียกช้อนกระเบื้อง.

ช้อนนาง
น. ต้นรางจืด. (พจน. ๒๔๙๓).

ช้อนหอย ๑
ดูใน ช้อน.

ช้อนหอย ๒
น. ชื่อนกหลายชนิดในวงศ์ Threskiornithidae ปากยาวโค้ง ปลายแหลม หากินในนํ้าตื้นกินปลา ปู และสัตว์นํ้าเล็ก ๆ ในประเทศไทยมี ๔ ชนิด คือ ช้อนหอยขาว หรือ กุลาขาว (Threskiornis melanocephalus) ช้อนหอยดํา หรือ กุลาดํา (Pseudibis davisoni) ช้อนหอยใหญ่ หรือ กุลาใหญ่ (P. gigantea) และ ช้อนหอยดำเหลือบ(Plegadis falcinellus), กุลา หรือ ค้อนหอย ก็เรียก.

ชอบ
ก. พอใจ เช่น ชอบอ่านหนังสือ ชอบเที่ยว; ถูกต้อง เช่น คิดชอบ ชอบแล้ว; เหมาะ เช่น ชอบด้วยกาลเทศะ; ถูกใจ, ถูกกัน, เช่น เขาชอบกันมาก, บางทีใช้หมายความไปในเชิงว่ารักใคร่ก็มี เช่น หนุ่มสาวชอบกัน; มีสิทธิ์ เช่น ชอบที่จะทําได้.

ชอบกล
ว. ต้องด้วยชั้นเชิง, เข้าที, แปลก, น่าคิด.

ชอบใจ
ก. ถูกใจ, ยินดี, พอใจ.

ชอบธรรม
ว. ถูกตามหลักธรรม, ถูกตามนิตินัย.

ชอบพอ
ก. รักใคร่กัน, ถูกอัธยาศัยกัน.

ชอบมาพากล
ว. ชอบกล, มักใช้ในความปฏิเสธว่า ไม่ชอบมาพากล.

ชอม ๑
ก. ชม.

ชอม ๒
ก. จ่อม, จม.

ช่อย
(โบ) ก. ช่วย. (จารึกสยาม).

ช้อย
ว. งอนงาม.

ช้อยชด
ว. อ่อนช้อย, งามกิริยาท่าทาง, ชดช้อย ก็ว่า.

ช้อยช่างรำ, ช้อยนางรำ
ดู กระช้อยนางรํา.

ช้อยช่างรำ, ช้อยนางรำ
ดู กระช้อยนางรํา.

ชอล์ก ๑
น. ชื่อแร่ชนิดหนึ่ง ประกอบด้วยแคลเซียมคาร์บอเนต มีซิลิกาปนอยู่เล็กน้อยเกิดขึ้นตามธรรมชาติโดยการรวมตัวของหินปูนจากซากสัตว์ พืช และเปลือกหอยใน ทะเล, หินดินสอพอง ก็เรียก. (อ. chalk).

ชอล์ก ๒
น. เครื่องเขียนกระดานดําชนิดหนึ่งที่เป็นสีขาวทําจากแคลเซียมซัลเฟต ซึ่งได้จากเกลือจืดหรือยิปซัมผสมนํ้า, ที่มีสีอื่น ๆ ผสมด้วยดินสีหรือสีสําเร็จรูป เรียกว่า ชอล์กสี. (อ. chalk).

ช่อลำดวน
ดู สำลี ๓.

ช่ออินทนิล
ดู สร้อยอินทนิล.

ชอ่ำ
[ชะ] ว. มืดมัว, มืดครึ้ม.

ชอื้อ
[ชะ] ว. ชื้อ, มืดมัว, มืดคลุ้ม, ครึ้ม, อับแสง.

ชอุ่ม
[ชะ] ว. ชุ่ม, สดชื่น, เช่น เขียวชอุ่ม;ชุ่มด้วยละอองนํ้าจนเห็นเป็นมืดคลุ้มหรือมืดมัว เช่น ท้องฟ้าชอุ่ม.

ชะ ๑
ก. ทําให้สิ่งที่ติดอยู่หลุดไปหรือหมดไปด้วยนํ้า ในลักษณะและอาการอย่างชะแผล; ชําระล้างด้วยอาการคล้ายคลึง เช่นนั้น เช่น ฝนชะลาน ฝนชะช่อมะม่วง.

ชะ ๒, ชะชะ
อ. คําที่เปล่งออกมาเมื่อเวลาโกรธหรือไม่ชอบใจเป็นต้น, ชะช้า หรือ ชัดช้า ก็ว่า.

ชะ ๒, ชะชะ
อ. คําที่เปล่งออกมาเมื่อเวลาโกรธหรือไม่ชอบใจเป็นต้น, ชะช้า หรือ ชัดช้า ก็ว่า.

ชะคราม
[คฺราม] น. ชื่อไม้พุ่มขนาดเล็กชนิด Suaeda maritima (L.) Dumort. ในวงศ์ Chenopodiaceae ขึ้นตามเลนใกล้ทะเล กิ่งก้านและใบพองกลมปลายแหลมสีเขียว เขียวอมม่วง ชมพู มีนวล กินได้, ชักคราม ก็เรียก.

ชะงอก
น. หินที่งอกออกไป.

ชะง่อน
น. หินที่เป็นปุ่มเป็นแง่ยื่นออกมาจากเขา.

ชะงัก
ก. หยุดลงกลางคันทันที.

ชะงัด
ว. แม่นยํา, ขลัง, แน่, ได้จริง, เช่น ยาขนานนี้แก้โรคปวดหัว ได้ชะงัดนัก.

ชะงาบ
ว. อ้าปากงาบ ๆ ด้วยอาการชัก.

ชะง้ำ
ว. สูงและยื่นงํ้าออกมา.

ชะงุ้ม
ว. เป็นเพิงงุ้มลงมา.

ชะเง้อ
ก. ชูคอขึ้นดู.

ชะเงื้อม
ว. ยื่นออกจากที่สูง.

ชะแง้
ก. เหลียวแลดู, เฝ้าคอยดู.

ชะโงก
ก. ยื่นหน้าหรือส่วนหน้าออกไป.

ชะโงกผา
น. หินซึ่งยื่นออกไปจากหน้าผา.

ชะฉ่า
ว. เสียงลูกคู่ที่รับเพลงปรบไก่.

ชะช่อง
น. ช่อง, รูที่ผ่านได้, โอกาส, ทาง.

ชะช้า
อ. คําที่เปล่งออกมาเมื่อเวลาโกรธหรือไม่ชอบใจเป็นต้น, ชะ ชะชะ หรือ ชัดช้า ก็ว่า.

ชะชิด
ก. ชิด, สนิท, ใกล้, เคียง.

ชะดีชะร้าย
(ปาก) ว. เผื่อว่า, บางทีแสดงถึงความไม่แน่นอน, โดยปรกติมักใช้ในลักษณะเหตุการณ์ที่สังหรณ์หรือกริ่งเกรงว่าอาจจะเกิดขึ้นตามที่คาดไว้.

ชะโด
น. ชื่อปลานํ้าจืดชนิด Channa micropeltes ในวงศ์ Channidae รูปร่างคล้ายปลาช่อนซึ่งอยู่ในสกุลเดียวกันแต่เกล็ดเล็กและมีจํานวนมากกว่า เฉพาะบนเส้นข้างตัวมี ๘๒–๙๕ เกล็ด ข้างลําตัวมีแถบสีดําเรียงคู่กันจากนัยน์ตาถึงหาง ระหว่างแถบเป็นสีแดง แถบนี้อาจแตกเป็นแต้มหรือจุดในปลาที่โตเต็มที่ ขนาดยาวได้ถึง ๙๐ เซนติเมตร, แมลงภู่ อ้ายป๊อก หรือ โด ก็เรียก.

ชะตา
น. ลักษณะหรืออัธยาศัยบางอย่างที่ทําให้รู้สึกชอบหรือไม่ชอบในทันทีทันใด เช่น ถูกชะตากัน ไม่ถูกชะตากัน, ลักษณะที่บังเกิดสําแดงเหตุดีและร้าย เช่น ชะตาดีชะตาร้าย; แบบรูปราศีที่บอกดาวพระเคราะห์เดินถึงราศีนั้น ๆ ในเวลาเกิดของคนหรือเวลาสร้างสิ่งสําคัญเช่นบ้านเมืองเป็นต้นที่โหรคํานวณไว้ โดยแบ่งเป็น ๑๒ ราศีเรียกว่า ดวงชะตา หรือ ดวง, ชาตา ก็ว่า.

ชะต้า
(แบบ) อ. คําที่เปล่งออกมาเมื่อเวลาโกรธหรือชอบใจ เช่น ชะต้าเขา เป็นหญิงยังทำได้. (ขุนช้างขุนแผนแจ้ง), ใช้ว่า ฉะต้า ก็มี.

ชะนี ๑
น. ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในวงศ์ Hylobatidae แขนยาวมาก ไม่มีหาง ขนยาวนุ่มเดินตัวตั้งตรงได้ ห้อยโหนอยู่ตามต้นไม้ สูง ๆ ร้องเสียงดัง เสียงร้องแสดงถึงอาณาเขตของแต่ละคู่ แต่ละชนิดมีเสียงร้องไม่ เหมือนกัน กินผลไม้และใบไม้ ในประเทศไทยมี ๓ ชนิด คือ ชะนีมือขาว (Hylobates lar) สีดําและนํ้าตาล, ชะนีหัวมงกุฎ (H. pileatus) ตัวผู้สีดํา ตัวเมีย สีเทา, ชะนีมือดํา (H. agilis) สีดํา นํ้าตาล และเทา.

ชะนีร่ายไม้
น. ท่าละครท่าหนึ่ง.

ชะนี ๒
น. ชื่อทุเรียนพันธุ์หนึ่ง.

ชะนุง
น. ไม้คู่สําหรับขึงเข็ดด้ายให้ตึง แล้วใช้แปรงขนหมีหวีเพื่อแยกเส้นด้าย.

ชะเนาะ
น. ไม้สั้น ๆ สำหรับขันบิดเชือกที่ผูกให้แน่นเช่นในการทํานั่งร้าน, ลูกชะเนาะ ก็เรียก.

ชะเนียง
(ถิ่นจันทบุรี) น. ต้นเนียง. (ดู เนียง ๒).

ชะพลู
[พฺลู] ดู ช้าพลู.

ชะเพลิง
ดู กระดูกค่าง.

ชะมด ๑
น. ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในวงศ์ Viverridae ซึ่งเป็นวงศ์เดียวกับอีเห็นและพังพอนหน้าแหลม รูปร่างเพรียว สีเทาหรือนํ้าตาล มีลายจุดสีดําตามยาวทั่วตัว หางและขนหางยาวมีลายเป็นปล้อง มีต่อมกลิ่นใกล้เครื่องเพศ มักออกหากินในเวลากลางคืน ในประเทศไทยมีหลายชนิด เช่น ชะมดเช็ด (Viverricula malaccensis) เป็นชนิดที่ใช้นํ้ามันจากต่อมกลิ่นทําเครื่องหอม, ชะมดแผงหางปล้อง (Viverra zibetha), ชะมดแผงสันหางดํา(V. megaspila), อีสานเรียก เห็นอ้ม.

ชะมด ๒
น. ชื่อมะกรูดพันธุ์หนึ่ง.

ชะมด ๓
น. ชื่อขนมชนิดหนึ่ง ทําด้วยข้าวเม่า มะพร้าวขูด และน้ำตาล กวนให้เข้ากันปั้นเป็นก้อนกลมแบน ชุบด้วยแป้งข้าวเจ้าแล้ว ทอดน้ำมัน.

ชะมดเชียง
น. ชื่อเครื่องหอมชนิดหนึ่งซึ่งได้จากกวางชะมดตัวผู้ ใช้แต่งกลิ่นเครื่องหอมและทํายาได้. (ดู กวางชะมด ประกอบ).

ชะมดต้น
น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Abelmoschus moschatus Medic. subsp. moschatus ในวงศ์ Malvaceae ดอกสีเหลือง โคนกลีบสีนํ้าตาลเข้ม เมล็ดมีกลิ่นคล้ายกลิ่นชะมดเช็ด ใช้ทํายาได้, ฝ้ายผี ก็เรียก.

ชะมบ
น. ไม้ปักเป็นเครื่องหมายสําหรับขุดหลุมจะปลูกเรือน. (ปรัดเล).

ชะมวง
น. ชื่อไม้ต้นชนิด Garcinia cowa Roxb. ในวงศ์ Guttiferae ใบมีรสเปรี้ยว ใช้เป็นผัก.

ชะมัง
ดู ทํามัง.

ชะมัด
ว. มาก, ยิ่ง, เช่น เก่งชะมัด, ชะมัดยาด ก็ว่า.

ชะแม่
น. หัวหน้าโขลน.

ชะรอย
ว. เห็นจะ, เห็นทีจะ, ท่าจะ, บางที, ในบทกลอนใช้ว่า รอย ก็มี.

ชะลอ
ก. อาการที่ลากเลื่อนสิ่งของที่หนักให้ค่อย ๆ เคลื่อนไปจากที่, พยุงไว้, ประคองไว้, ค่อย ๆ ประคองไป เช่น โคลงชะลอพระพุทธไสยาสน์, ค่อย ๆ พยุงขึ้น; ทําให้ช้าลง, ทําให้ช้าลง เพื่อรอ เช่น ชะลอเวลา ชะลอการเกิด.

ชะลอม
น. เครื่องสานชนิดหนึ่ง รูปทรงกระบอก สานด้วยตอก เป็นต้น ตาห่าง ๆ สําหรับใส่สิ่งของ, อีสานเรียก กระลอม ก็มี.

ชะล่า ๑
น. ชื่อเรือขุดชนิดหนึ่ง ท้องแบน หัวเชิดขึ้นเล็กน้อย หัวตัดท้ายตัดมีขนาดยาวมาก.

ชะล่า ๒
ก. เหิมใจ, ได้ใจ, กําเริบ, กล้าล่วงเกิน.

ชะลาน
น. ชื่อหนึ่งของฝนชะช่อมะม่วง ชาวนาเรียกว่า ฝนชะลานเพราะมักตกในระยะเวลาที่ยังนวดข้าวไม่เสร็จ.

ชะลิน
ดู นวลจันทร์ทะเล.

ชะลูด ๑
ว. เรียวยาวสูงขึ้นไป.

ชะลูด ๒
น. ชื่อไม้เถาชนิด Alyxia reinwardtii Blume ในวงศ์ Apocynaceae เปลือกหอม ใช้ทํายาและปรุงเครื่องหอม.

ชะลูด ๓
ก. ลงท้อง, ท้องเดิน, (ใช้แก่ช้าง).

ชะเลง
น. เครื่องดักปลาชนิดหนึ่งคล้ายชนาง.

ชะเลย
ก. ชะล่า เช่น พระทําเฉยจะให้นางชะเลยใจ. (อิเหนา).

ชะแล็ก
(ปาก) น. เชลแล็ก. (อ. shellac).

ชะแลง
น. เครื่องมือชนิดหนึ่ง ทําด้วยท่อนเหล็กมีปลายแบน สําหรับงัดสิ่งของหรือขุดดิน.

ชะวัง
น. ชื่อหวายชนิดหนึ่งผิวงาม โดยมากใช้ทําไม้ถือ. (พจน. ๒๔๙๓).

ชะวาก
น. ช่องที่เวิ้งว้างเข้าไป.

ชะวากทะเล
น. ฝั่งทะเลที่เว้าเป็นช่องเข้าไปยังปากแม่นํ้า ซึ่งนํ้าจืดไหลมาผสมกับนํ้าทะเล.

ชะวาด
น. ชื่อปลาชนิดหนึ่ง เช่น ชะวาดแอบแปบปนปลอม. (เห่เรือ).

ชะวุ้ง
ว. เป็นคุ้ง, คด, อ้อม, เช่น หว่างเวิ้งชะวุ้งศิขร. (กุมารคําฉันท์).

ชะเวิกชะวาก
ว. เปิดกว้างและลึก เช่น สวมเสื้อคอกว้างชะเวิกชะวาก.

ชะแวง
น. ชื่อปลาชนิดหนึ่ง เช่น ชะแวงแฝงฝั่งแนบ. (เห่เรือ).

ชะอม
น. ชื่อไม้พุ่มรอเลื้อยชนิด Acacia pennata (L.) Willd. subsp. insuavis (Lace) Nielsen ในวงศ์ Leguminosae มีหนาม กลิ่นแรง ใบเล็กเป็นฝอยยอดและใบอ่อนกินได้.

ชะอ้อน
ก. แสดงกิริยาวาจาเพื่อให้เขาเมตตา, ฉะอ้อน ก็ใช้. ว. กล้องแกล้ง, แน่งน้อย, รูปเล็กบาง, ฉะอ้อน ก็ใช้.

ชะเอม
น. (๑) ชื่อไม้เถาชนิด Myriopteron extensum (Wight) K. Schum. ในวงศ์ Asclepiadaceae เถามีรสหวาน ใช้ทํายา ผลมีครีบโดยรอบ กินได้, ข้าวสาร ก็เรียก. (๒) ชื่อพรรณไม้ ๓ ชนิดในวงศ์ Leguminosae คือ ชะเอมไทย หรือ ชะเอมป่า (Albizia myriophylla Benth.)เป็นไม้เถาเนื้อแข็ง เถามีรสหวาน ใช้ทํายาได้, ชะเอมเทศ (Glycyrrhiza glabra L.) และ ชะเอมขาไก่ (G. uralensis Fish.)เป็นไม้พุ่มต่างประเทศ รากมีรสหวานชุ่มคอ ใช้ทํายาได้. (ข. เฌีแอม ว่า ไม้หวาน).

ชะโอน
น. ชื่อปลานํ้าจืด ไม่มีเกล็ด ในวงศ์ Siluridae มีฟันเล็กแต่แหลมคมลําตัวด้านหลังสีนํ้าตาลครีบต่าง ๆ มีจุดประสีเทาดํา เป็นพวกปลาเนื้ออ่อนมี ๒ ชนิด คือ ชนิด Ompok bimaculatus ซึ่งมีครีบหลัง ปากเชิดขึ้นเหนือครีบอกมีจุดกลมสีดํา ๑ จุด, เนื้ออ่อน โอน หน้าสั้น สยุมพรหรือ นาง ก็เรียก; และชนิด Kryptopterus apogon ไม่มีครีบ หลัง ปากอยู่ปลายสุดของหัว ไม่มีจุดดําบนลําตัว, เนื้ออ่อน แดง นํ้าเงิน หรือ นาง ก็เรียก.

ชัก ๑
ก. ดึงสายเชือกเป็นต้นที่ผูกอยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่งเพื่อให้สิ่งนั้นเคลื่อนไหวไปตามต้องการ เช่น ชักว่าว ชักรอก; ดึง, ดึงออกมา, ดึงขึ้น, เช่น ชักดาบออกจากฝัก ชักลิ้นชักโต๊ะ; ดึงเอามา เช่น ชักผ้าป่า ชักผ้าบังสุกุล; ดึงออกแล้วดันเข้า เช่น ชักสูบ ชักเข้าชักออก; นํา เช่น ชักนํ้าเข้าลึกชักศึกเข้าบ้าน; นําเอามาอ้าง, ยกเอามาอ้าง, เช่น ชักตัวอย่าง; เอาออก, หักออก, เช่น ชัก ค่าอาหาร ชักค่านายหน้า; ขยายแนวให้ยืดออก เช่น ชักปีกกา ชักกําแพง; สี เช่น ชักซอ; กระตุก เช่น ชักจ้องหน่อง. ว. ค่อนข้าง, เกือบ, เริ่ม, เช่น ชักโกรธ ชักหิว.

ชักกระบี่สี่ท่า
น. ท่าละครท่าหนึ่ง.

ชักครอก
[คฺรอก] น. เรียกลูกปลาจำพวกปลาช่อนที่ตาม พ่อเป็นฝูง ๆ ว่า ลูกชักครอก, ลูกครอก ก็ว่า.

ชักโครก
[โคฺรก] น. ที่นั่งถ่ายอุจจาระมีที่เปิดนํ้าขับล้างได้.

ชักเงา
ก. ทําให้เกิดเงา. ว. ที่ทําให้เกิดเงา เช่น นํ้ามันชักเงา.

ชักจูง
ก. จูงใจเพื่อให้เห็นคล้อยตาม.

ชักชวน
ก. ชวนให้ทําด้วยกัน.

ชักซอสามสาย
น. ท่าละครท่าหนึ่ง.

ชักซุงตามขวาง
(สํา) ก. ทําอะไรที่ไม่ถูกวิธีย่อมได้รับความลําบาก; ขัดขวางผู้มีอํานาจย่อมได้รับความเดือดร้อน.

ชักตะพานแหงนเถ่อ
(สํา) ก. ตั้งใจทําอะไรแล้วไม่เป็นผลสําเร็จ ต้องคอยค้างอยู่.

ชักนำ
ก. เกลี้ยกล่อมหรือโน้มนําให้เห็นคล้อยตาม.

ชักน้ำเข้าลึก ชักศึกเข้าบ้าน
(สํา) ก. นําศัตรูเข้าบ้าน.

ชักน้ำเข้าลึก ชักศึกเข้าบ้าน
(สํา) ก. นําศัตรูเข้าบ้าน.

ชักเนื้อ
ก. เอาทรัพย์หรือผลประโยชน์ของตนออกใช้ทดแทน, ใช้เงินเกินกว่าจํานวนที่เขากําหนดไว้ แล้วเรียกเอาส่วนเกินคืนไม่ได้, ชักทุนเดิม.

ชักใบให้เรือเสีย
(สํา) ก. พูดหรือทําขวาง ๆ ให้การสนทนาหรือการงานเขวออกนอกเรื่องไป.

ชักแป้งผัดหน้า
น. ท่าละครท่าหนึ่ง.

ชักพระ
น. ชื่อประเพณีอย่างหนึ่งทางภาคใต้ ถือว่าเป็นประเพณีสําคัญ นิยมมีในวันแรม ๑ คํ่า เดือน ๑๑ ซึ่งถือว่าเป็นวันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์กลับจากโปรดพระพุทธมารดา คล้ายวันตักบาตรเทโว ของภาคกลาง, การชักพระมี ๒ อย่าง คือ ชักพระทางบกกับทางน้ำ, ถ้าชักพระทางบก ก็อัญเชิญพระพุทธรูปประดิษฐานไว้บนบุษบกซึ่งตั้งอยู่บนยานพาหนะแล้วช่วยกันชักลากไป, ถ้าชักพระทางน้ำ ก็อัญเชิญพระพุทธรูปประดิษฐานบนบุษบกในเรือ แล้วใช้เชือกผูกเรือพระช่วยกันลากไปยังสถานที่ที่กำหนด แล้วจึงถวายภัตตาหารแก่พระสงฆ์ มักจะมีการโยนข้าวต้มรูปสามเหลี่ยมห่อด้วยใบกะพ้อเป็นต้นใส่กัน บางทีก็มีแข่งเรือและอื่น ๆ ด้วย.

ชักแม่น้ำทั้งห้า
(สํา) ก.พูดจาหว่านล้อมยกยอบุญคุณเพื่อขอสิ่งที่ประสงค์ เช่น เถ้าก็พูดจาหว่านล้อมด้วยคํายอ ชักเอาแม่นํ้าทั้งห้าเข้ามาล่อ. (ม. ร่ายยาว กุมาร).

ชักยันต์
ก. ลากเส้นและลงอักขระเป็นรูปยันต์ต่าง ๆ พร้อมทั้ง บริกรรมคาถา; ขี่ม้าแปรขบวนเป็นรูปคล้ายยันต์.

ชักเย่อ
[ชักกะ] น. ชื่อการเล่นอย่างหนึ่ง โดยแบ่งผู้เล่นออกเป็น ๒ ฝ่าย แต่ละฝ่ายจะมีจำนวนเท่า ๆ กันหรือกำลังพอ ๆ กัน มักใช้เชือกขนาดพอกำรอบ ยาวพอที่จะให้ผู้เล่นทั้ง ๒ ฝ่ายเรียงแถวจับได้ โดยมีที่ว่างระหว่างกลางเหลือไว้ประมาณ ๒ เมตร กลางเชือกคาดด้วยผ้าหรือใช้สีป้ายเป็นเครื่องหมายไว้ วางกึ่งกลางเชือกไว้บนพื้นที่ที่มีเส้นขีดกลางเป็นเส้นแบ่งเขตแดน เมื่อกรรมการให้สัญญาณ ผู้เล่นทั้ง ๒ ฝ่าย ต่างก็จะพยายามดึงเชือกให้กึ่งกลางของเชือกเข้ามาในแดนของตนถ้าฝ่ายใดสามารถดึงกึ่งกลางเชือกเข้ามาในแดนของตนได้ ถือว่าชนะตามปรกติจะแข่งกัน ๓ ครั้ง ฝ่ายที่ชนะ ๒ ใน ๓ ครั้งถือว่าชนะเด็ดขาด. ก. ดึง, รั้ง.

ชักใย
(สํา) ก. บงการอยู่เบื้องหลัง.

ชักรอก
ก. อาการที่ทำให้เส้นเชือกหรือเส้นลวดเคลื่อนผ่านร่องของรอกเพื่อยก ลาก หรือดึงของหนักหรือคนเป็นต้น ให้เบาแรงและ สะดวกคล่องขึ้น. น. เรียกโขนที่ชักรอกผู้แสดง เช่น หนุมาน เบญกาย ขึ้นไปจากพื้นเวทีแสดงท่าเหาะ ว่า โขนชักรอก.

ชักรูป
ก. บันทึกภาพโดยวิธีให้แสงจากสิ่งที่จะถ่ายไปลงบนแผ่นวัสดุใสเช่นฟิล์ม กระจกถ่ายรูป, ถ่ายรูป ก็ว่า.

ชักศพ
ก. ถือสายสิญจน์ที่โยงจากศพและนําศพให้เคลื่อนที่ไปยังที่เก็บ ที่ตั้ง หรือที่เผาศพ (ใช้แก่พระ).

ชักสองแถว
ก. ยอมแพ้ (ใช้แก่ปลากัดซึ่งมีตัวซีด มีเส้นดําขึ้นที่ตัวเป็น ๒ แถว).

ชักสีหน้า
ก. ทำสีหน้าโกรธไม่พอใจ, ชักหน้า ก็ว่า.

ชักสื่อ
ก. แนะนําชายหญิงให้รู้จักกันในฐานชู้สาว.

ชักหน้า ๑
ก. ทําสีหน้าโกรธไม่พอใจ เช่น นางนั่งก้มพักตร์แล้วชักหน้า. (อิเหนา), ชักสีหน้า ก็ว่า.

ชักหน้าไม่ถึงหลัง
(สำ) ก. มีรายได้ไม่พอกับรายจ่าย.

ชัก ๒
ก. อาการที่กล้ามเนื้อกระตุกอย่างกะทันหันและรุนแรง มักมีอาการมือเท้าเกร็ง.

ชักคราม
[คฺราม] ดู ชะคราม.

ชักช้า
ว. โอ้เอ้, ล่าช้า.

ชักหน้า ๑
ดูใน ชัก ๑.

ชักหน้า ๒
น. ชื่อขนมชนิดหนึ่ง ทําด้วยแป้งข้าวเจ้าผสมแป้งมัน ละลายกับนํ้าเชื่อมใส่ถ้วยตะไลนึ่ง เมื่อสุกหน้าจะบุ๋ม, ขนมนํ้าดอกไม้ ก็เรียก.

ชัค
[ชักคะ] (แบบ) น. แผ่นดิน เช่น ชัคสัตว์เสพสำราญ รมยทั่ว กันนา. (ตะเลงพ่าย). (ป. ชค).

ชัง
ก. เกลียด, ไม่ชอบ, ไม่รัก.

ชั่ง
น. มาตราเงินตามวิธีประเพณี ๒๐ ตําลึงหรือ ๘๐ บาท เป็น ๑ ชั่ง; ชื่อมาตราชั่งตามวิธีประเพณีแบบไทย ๒๐ ตําลึง เป็น ๑ ชั่ง หรือมีน้ำหนักเท่ากับ ๑,๒๐๐ กรัม, ถ้าเป็นชั่งจีน มีนํ้าหนักเท่ากับ ๖๐๐ กรัม คือเป็นครึ่งหนึ่งของชั่งไทย. ก. กระทําให้รู้นํ้าหนักโดยใช้เครื่องชั่งหรือตราชูเป็นต้น.

ชั่งใจ
ก. คิดให้แน่ก่อนที่จะตัดสินใจ.

ชั่งหลวง
น. ชื่อมาตราชั่งของหลวง มีนํ้าหนักเท่ากับ ๖๐๐ กรัม.

ชังคา
(กลอน) น. ราชโองการ เช่น อย่าหมอบมัวคอยฟังพระชังคา.(พาลีสอนน้อง).

ชังฆ
[ชังคะ] (แบบ) น. ชงฆ์, แข้ง. (ป., ส.).

ชังฆวิหาร
น. การเดินไปมา.

ชัชวาล
[ชัดชะวาน] ว. สว่าง, รุ่งเรือง, โพลงขึ้น. (ส. ชฺวาล).

ชัฏ
[ชัด] (แบบ) น. ป่าทึบ, ป่ารก, เซิง, เช่น ตัวก่านกาจ ชาติชัฏขน. (ม. คําหลวง ทานกัณฑ์). (ป., ส. ชฏา).

ชัด
ว. ประจักษ์แจ้ง, แจ่มแจ้ง, เช่น เห็นชัด ปรากฏชัด; ไม่ผิดเพี้ยน, ไม่แปร่ง, เช่น พูดชัด.

ชัดเจน
ว. ถูกต้องแน่นอน.

ชัดช้า
อ. คําที่เปล่งออกมาเมื่อเวลาโกรธหรือไม่ชอบใจเป็นต้น, ชะ ชะชะ หรือ ชะช้า ก็ว่า.

ชัน ๑
น. ยางไม้สําหรับยาเรือเป็นต้น.

ชันพอน
น. ชันชนิดหนึ่ง มีสีเหลืองนวล สําหรับใช้พอนเรือเป็นต้น, ลาพอน ก็ว่า.

ชันสน
น. ของแข็งลักษณะโปร่งแสง สีคล้ายอําพัน ได้จากการกลั่นยางสน. (ดู ยางสน ที่ ยาง ๓ ประกอบ).

ชัน ๒
ก. ยกตั้งตรง เช่น ชันขา ชันเข่า; ตั้งขึ้น เช่น ขนชัน หูชัน. ว. ตรงขึ้นไป, ไม่ลาด, เช่น ตลิ่งชัน.

ชันคอ
ก. เริ่มตั้งคอได้ (ใช้แก่เด็ก).

ชั้น
น. ที่สําหรับวางของอย่างหนึ่ง มีพื้นซ้อนกันคล้ายตู้แต่ไม่มีบานปิด; สิ่งที่ซ้อนลดหลั่นกันเป็นขั้น ๆ เช่น ฉัตร ๕ ชั้น; ขั้นที่ลดหลั่นกัน เช่น ชาติชั้นวรรณะ; ขั้น, ตอน, เช่น ชั้นนี้; ลําดับ เช่น มือคนละชั้น. ว. ที่ซ้อนทับกันเป็นแผ่น ๆ เช่น ขนมชั้น หินชั้น.

ชั้นฉาย
น. การสังเกตเวลาด้วยมาตราวัดอย่างหนึ่งซึ่งเรียกว่าเหยียบชั้น คือ เอาเท้าวัดเงาของตัวคนที่ยืนกลางแดด ครั้งโบราณกําหนดเวลาโดยการวัดเงานั้นเป็นช่วงเท้า คือ ๑ ชั้นฉาย เท่ากับเงายาว ๑ ช่วงเท้า, มีพิกัดอัตราดังนี้ ๑๐ อักษร เป็น ๑ เมล็ดงา, ๔ เมล็ดงาเป็น ๑ เมล็ดข้าวเปลือก, ๔ เมล็ดข้าวเปลือก เป็น ๑ องคุลี, ๑๕ องคุลี เป็น ๑ ชั้นฉาย.

ชั้นชั่ว
ว. อย่างตํ่า.

ชั้นเชิง
น. เล่ห์เหลี่ยม, ท่วงที, อุบาย, เชิงชั้น ก็ว่า.

ชั้นเดียว
น. จังหวะของดนตรีไทยที่มีระดับเร็ว คือ เร็วกว่าสองชั้นเท่าตัวหรือเร็วกว่าสามชั้น ๔ เท่า, เรียกเต็มว่า อัตรา จังหวะชั้นเดียว, เรียกหน้าทับและเพลงที่มีจังหวะเช่นนี้ว่า หน้าทับชั้นเดียว เพลงชั้นเดียว.

ชันกาด ๑
[ชันนะ] น. ชื่อหญ้าชนิด Panicum repens L. ในวงศ์ Gramineae ใช้ทํายาได้.

ชันกาด ๒
[ชันนะ] ดู ตะกาด ๒.

ชันชี
(ถิ่นปักษ์ใต้) ก. สัญญา, นัดหมาย, ตกลงกัน. (ม. janji).

ชันตาฆระ
[ชันตาคะระ] (แบบ) น. เรือนไฟ, ห้องสําหรับรมไฟเพื่อให้เหงื่อออก. (ป.).

ชันตุ
(แบบ) น. สัตว์เกิด, สัตว์, คน, ต้นไม้. (ป., ส.).

ชันนะตุ
น. ชื่อโรคผิวหนังชนิดหนึ่ง เป็นที่ศีรษะ เกิดจากเชื้อราบนผิวหนังศีรษะก่อนแล้วลุกลามกินลึกลงไปถึงรากผม ทําให้ผมร่วง (มักเกิดแก่เด็กผู้ชาย).

ชันนุ, ชันนุกะ
(แบบ) น. เข่า. (ป., ส. ชานุ). (ดู ชานุ, ชานุกะ).

ชันนุ, ชันนุกะ
(แบบ) น. เข่า. (ป., ส. ชานุ). (ดู ชานุ, ชานุกะ).

ชันโรง
[ชันนะ] น. ชื่อผึ้งขนาดเล็กหลายชนิดในวงศ์ Apidae เช่น ชนิด Trigona terminata, Melipona apicalis โดยทั่วไปมีขนาดลําตัวยาวไม่เกิน ๑๐ มิลลิเมตร อกกว้างไม่เกิน ๒.๕ มิลลิเมตร อยู่รวมกันเป็นฝูงและแบ่งวรรณะเป็นผึ้งผู้ ผึ้งเมีย และผึ้งงานเหมือนกัน แต่ผึ้งงานไม่มีเหล็กในเหมือนผึ้งธรรมดา รังทําจากขี้ผึ้งผสมขี้ดินและยางไม้ขนาดหอยโข่ง หรือตะโหงกวัว จึงมักจะเรียกผึ้งหอยโข่งหรือผึ้งตะโหงกวัวแต่มีชื่ออื่นอีกมากมายแตกต่างไปตามท้องถิ่น เช่น หูด ขี้ตังนี หรือ กินชัน, อีสานเรียก ขี้สูด.

ชันษา
[ชันนะสา] น. อายุ. (ย่อมาจาก ชนมพรรษา).

ชันสูตร
[ชันนะสูด] ก. ตรวจสอบเพื่อหาสาเหตุหรือหลักฐานข้อเท็จจริง เช่น ชันสูตรบาดแผล ชันสูตรพลิกศพ, สอบสวนโดยเหตุผล.

ชันสูตรพลิกศพ
(กฎ) ก. ตรวจพิสูจน์ศพเพื่อให้ทราบว่า ผู้ตายคือใคร ตายที่ไหน เมื่อใด สาเหตุและพฤติการณ์ที่ตาย.

ชัปนะ
[ชับปะนะ] (แบบ) น. การพูดพึมพำ, การสวดมนต์พึมพำ. (ป., ส. ชปน).

ชัพ
[ชับ] (แบบ) ว. เร็ว. (ป., ส. ชว).

ชัมพูนท
[ชําพูนด] น. ทองคําเนื้อบริสุทธิ์ (ในคัมภีร์ไตรภูมิกล่าวว่า เกิดใต้ต้นหว้า), ชมพูนท ชมพูนุท หรือ ชามพูนท ก็ว่า. (ป.; ส. ชามฺพูนท).

ชัย, ชัย
[ไช, ไชยะ] น. การชนะ, ความชนะ. (ป., ส.).

ชัย, ชัย
[ไช, ไชยะ] น. การชนะ, ความชนะ. (ป., ส.).

ชัยบาน
[ไชยะ] น. เครื่องดื่มในการมีชัย. (ป.).

ชัยเภรี
[ไชยะ] น. ชื่อกลองชนิดหนึ่ง. (ส.).

ชัยศรี
[ไชสี] น. ความสง่าผ่าเผยด้วยความชนะ (ใช้ประกอบกับชื่อต่าง ๆ ที่ถือว่าเป็นมงคล) เช่น พระขรรค์ชัยศรี นครชัยศรี.

ชัยพฤกษ์ ๑
[ไชยะพฺรึก] น. ชื่อไม้ต้นชนิด Cassia javanica L. ในวงศ์ Leguminosae ดอกสีชมพูเข้ม เมื่อออกดอกไม่ทิ้งใบ ฝักเกลี้ยงใช้ทํายาได้.

ชัยพฤกษ์ ๒
[ไชยะพฺรึก] น. ชื่อลายชนิดหนึ่ง.

ชัยภูมิ
[ไชยะพูม] น. ทําเลที่เหมาะ. (ป., ส.).

ชัลลุกา
[ชันลุกา] (แบบ) น. ปลิง. (ป. ชลุกา, ชลูกา; ส. ชลูกา).

ชั่ว ๑
น. ระยะ เช่น นํ้าลึก ๓ ชั่วคน สูง ๓ ชั่วลําตาล, ระยะเวลา, สมัย, ครั้ง, เช่น ชั่วปู่ย่าตายาย ชั่วพ่อชั่วแม่.

ชั่วคน
น. ช่วงเวลาประมาณชั่วอายุ.

ชั่วคราว
ว. ชั่วระยะเวลาไม่นาน, ไม่ประจํา, ไม่ตลอดไป.

ชั่วเบา
(โบ) ว. ชั่วระยะเวลานานตราบที่ยังไม่ได้ถ่ายปัสสาวะ.

ชั่วโมง
น. ช่วงระยะเวลา ๖๐ นาที.

ชั่วแล่น
น. ระยะเวลาที่เป็นไปชั่วครู่ชั่วคราว.

ชั่ว ๒
ว. เลว, ทราม, ร้าย, ไม่ดีเพราะจงใจฝ่าฝืนศีลธรรมหรือจารีตประเพณีเป็นต้น เช่น คนชั่ว.

ชั่วช้า
ว. เลวทราม.

ชั่วช่างชี ดีช่างสงฆ์
(สํา) ว. ปล่อยไปตามเรื่องตามราว ไม่เอาเป็นธุระ.

ชั่ว ๓
บ. ตลอด, สิ้น, เช่น ชั่วอายุ.

ชั่วนาตาปี
ว. ตลอดปี.

ชั้ว ๑
น. ที่สําหรับวางตั้งของ รูปคล้ายตู้ แต่ใช้กระดานข้างตลอดเป็นเชิง.

ชั้ว ๒
น. วิธีแทงโปวิธีหนึ่ง ถ้าลูกค้าแทงชั้วไว้ ๑ ประตู และขาย ๑ ประตูโปออกประตูที่ลูกค้าแทงชั้วไว้ เจ้ามือจ่าย ๑ ต่อ ถ้าออกประตูที่ลูกค้าขายเจ้ามือกิน ถ้าออกประตูอื่น นอกจากนั้น ไม่ได้ไม่เสีย.

ชัวชม
ก. ชื่นชม, รื่นรมย์, ชมชัว ก็ว่า.

ชั่วแต่ว่า
ว. เสียแต่ว่า, เว้นแต่ว่า, เพียงแต่ว่า.

ชา ๑
น. (๑) ชื่อไม้ต้นขนาดเล็กชนิด Camellia sinensis (L.) Kuntze ในวงศ์ Theaceae ขึ้นตามหุบเขาในเขตร้อน ใบใช้ชงเป็น เครื่องดื่ม, พายัพเรียก เมี่ยง. (๒) ชื่อไม้พุ่มหลายชนิดในหลายวงศ์ ใบเล็ก ที่ใช้เป็นปลูกรั้ว เช่น ชาข่อย (Acalypha siamensis Oliv. ex Gage) ในวงศ์ Euphorbiaceae, ที่นิยมปลูกเป็นไม้ดัด คือ ชาฮกเกี้ยน [Carmona retusa (Vahl) Masam.] ในวงศ์ Boraginaceae และ ชาใบมัน (Malpighia coccigera L.) ในวงศ์ Malpighiaceae.

ชา ๒
ว. อาการที่รู้สึกน้อยกว่าปรกติ เนื่องจากเส้นประสาทรับความรู้สึก ถูกกด ถูกตัดขาด หรือถูกสารพิษ เช่น มือชา เท้าชา; เรียกปลาที่จวนจะตายอยู่แล้วว่า ปลาชา.

ชาเย็น
ว. แสดงอาการเฉยเมยไม่สนใจใยดี เช่น เดี๋ยวนี้เขาแสดงอาการชาเย็น, เย็นชา ก็ว่า.

ชา ๓
(โบ) น. เรียกร้านหรือเรือที่ขายเครื่องหอมต่าง ๆ มีแป้งและนํ้าหอมเป็นต้น.

ชา ๔
ก. หมายไว้, กําหนดไว้, เช่น เอามีดสับชาไว้ที่ประมาณส่วนกลางลำอ้อยในการเล่นค่องอ้อย, ใช้ประกอบกับคํา กฎ เป็น กําหนดกฎชา, สังกัด เช่น แบ่งปันแผนกหมู่ชา. (พระอัยการบานแพนก), เด็กชา, เรือชา เช่น สรนุกนิเรียบ เรือชา. (สมุทรโฆษ).

ชา ๕
ก. เป็น, ให้เป็น, เช่น มนตร์ชากรุงชนะ. (ดุษฎีสังเวย); สบาย, ดี, เก่ง, เช่น ลือชา. (ข.).

ชา ๖
ก. ว่ากล่าว เช่น อย่าชาคนเมา.

ช้า ๑
ว. ค่อย ๆ เคลื่อนไป, ไม่เร็ว, ไม่ไว, เช่น เดินช้า วิ่งช้า; ล่า, ไม่ทันเวลาที่กําหนด, เช่น มาช้า.

ช้าก่อน
เป็นคําขอร้องให้รั้งรอไว้ก่อน.

ช้า ๆ ได้พร้าสองเล่มงาม
(สํา) ว. ค่อย ๆ คิดค่อย ๆ ทําแล้วจะสําเร็จผล.

ช้านาน
ว. ล่วงเลยมานานแล้ว (ใช้แก่เวลา).

ช้าเป็นการ นานเป็นคุณ
(สํา) ว. ค่อย ๆ คิด ค่อย ๆ ทํา ดีกว่าด่วนทํา.

ช้า ๒
ว. หยาบ, ชั่ว, เลว, ทราม, เช่น ยายฟังสารยายสั่นหัว ยายเคยลองแต่ตัวชั่วตัวช้า. (ลอ).

ช้า ๓
น. ชื่อเพลงในบทละคร เรียกว่า เพลงช้า, ชื่อเพลงบทละครอื่น ๆ มีชื่อขึ้นต้นด้วยคําว่า ช้า เช่น ช้าปี่ ช้าหวน ช้าครวญ ช้ากล่อม. ก. ขับ, กล่อม.

ช้านางนอน
น. ท่าละครท่าหนึ่ง.

ช้าลูกหลวง
น. การขับร้องเห่กล่อมพระเจ้าลูกเธอที่ขึ้นพระอู่.

ช้าหงส์,ช้าเจ้าหงส์
น. ชื่อเพลงเครื่องปี่พาทย์ กล่อมในพิธีพราหมณ์, ชาวบ้านมักเรียกว่า กล่อมหงส์.

ช้าหงส์,ช้าเจ้าหงส์
น. ชื่อเพลงเครื่องปี่พาทย์ กล่อมในพิธีพราหมณ์, ชาวบ้านมักเรียกว่า กล่อมหงส์.

ชาคระ
[ชาคะระ] (แบบ) น. ความเพียร, ความตื่นอยู่. (ป., ส.).

ชาคริต
[–คฺริด] ก. ตื่น, ระวัง. (ส.).

ชาคริยานุโยค
[ชาคะริยานุโยก] น. การประกอบความเพียรเพื่อจะชําระใจให้หมดจดไม่เห็นแก่นอนมากนัก. (ป.; ส. ชาครฺยา + อนุโยค).

ช่าง ๑
น. ผู้ชํานาญในการฝีมือหรือศิลปะอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น ช่างตัดเสื้อช่างไม้ ช่างไฟ. ว. มีนิสัยชอบในทางใดทางหนึ่ง เช่น ช่างคิด ช่างพูด ช่างประดิษฐ์, มีลักษณะนิสัยโน้มไปในทางนั้น ๆ เช่น ช่างโง่จริง ๆ ช่าง เก่งจริง ๆ.

ช่างเครื่อง
น. ผู้ควบคุมเครื่อง.

ช่างฝีมือ
น. ผู้มีความรู้ความสามารถในงานวิชาชีพโดยเฉพาะด้านหัตถกรรม เกษตรกรรม พาณิชยกรรม และวิศวกรรม.

ช่างฟิต
(ปาก) น. ช่างแก้เครื่องยนต์.

ช่างไฟ
น. ผู้ควบคุมไฟในรถไฟเรือไฟเป็นต้น, ช่างแก้ไฟฟ้า.

ช่าง ๒
ว. ปล่อย, วางธุระ, เช่น ช่างเถิด ช่างมัน.

ช่างปะไร
(ปาก) ว. ปล่อยไปตามเรื่องตามราว, ไม่เอาธุระ.

ช้าง ๑
น. ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิด Elephas maximus ในวงศ์ Elephantidae ตัวสีเทา จมูกยื่นยาวเรียกว่า งวง ตัวผู้มีงายาว เรียก ช้างพลาย ถ้ามีงาสั้นเรียก ช้างสีดอ ตัวผู้เมื่อตกมันมีความดุร้ายมาก ตัวเมียเรียก ช้างพัง ส่วนใหญ่ไม่มีงาปรากฏให้เห็น แต่บางตัวมีงาสั้น ๆ ซึ่งเรียกว่า ขนาย โผล่ออกมา กินพืช อยู่รวมกันเป็นโขลง มีช้างพังอายุมากเป็นจ่าโขลง.

ช้างงวง
น. ช้างไม่มีงา, ช้างสีดอ.

ช้างชนะงา
น. ช้างที่โรยเชือกผ่อนให้เข้าไปใกล้ช้างอีกตัวหนึ่งจนประงาหรือเอางากระทบและเป็นฝ่ายชนะ.

ช้างชำนิ
น. ช้างสําหรับขี่, ช้างที่นั่ง.

ช้างชูงวง
น. ชื่อกลบทชนิดหนึ่ง.

ช้างต่อ
น. ช้างที่หมอเฒ่าขี่ในการจับช้าง.

ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวมาปิด
(สํา) น. ความชั่วหรือความผิดร้ายแรงที่คนรู้ทั่วกันแล้ว จะปิดอย่างไรก็ไม่มิด.

ช้างทำลายโรง
น. ท่าละครท่าหนึ่ง.

ช้างน้อย
น. ชื่อหนึ่งของดาวฤกษ์มูลา มี ๙ ดวง, ดาวแมว ดาวมูล หรือ ดาวมูละ ก็เรียก.

ช้างน้ำ
น. สัตว์ในนิยาย มีรูปร่างเหมือนช้าง มีงวงและงาคล้ายช้าง หางเป็นปลา.

ช้างเนียม
(กฎ) น. ช้างที่มีลักษณะ ๓ ประการ คือ พื้นหนังดำงามีลักษณะดังรูปปลีกล้วย และเล็บดำ.

ช้างประสานงา
น. ชื่อกลบทชนิดหนึ่ง; ท่าละครท่าหนึ่ง; ชื่อเพลงบทละคร.

ช้างผะชด
น. ช้างต่อ.

ช้างเผือก ๑
น. ช้างในตระกูลชาติพรหมพงศ์ อิศวรพงศ์ พิษณุพงศ์หรืออัคนิพงศ์ ที่มีลักษณะ ๗ สี คือ ขาว เหลือง เขียว แดง ดํา ม่วง เมฆและมีตา เล็บ ขน เป็นต้น ประกอบ ด้วยคชลักษณ์ด้วย; โดยปริยายหมายถึงคนดีมีวิชาเป็นต้นที่เกิดในชนบทแล้วมามีชื่อเสียงโด่งดังอยู่ในกรุง.

ช้างพลาย
น. ช้างตัวผู้; ชื่อดาวฤกษ์บุรพาษาฒ.

ช้างพัง
น. ช้างตัวเมีย; ชื่อหนึ่งของดาวฤกษ์สวาดิ มี ๕ ดวง, ดาวงูเหลือม ดาวสวาตี หรือ ดาวสวัสดิ ก็เรียก.

ช้างยืนแท่น
น. เรียกช้างสำคัญที่ผูกเครื่องพระคชาธารยืนบนแท่นในงานพระราชพิธีว่า ช้างยืนแท่น.

ช้างยืนโรง
น. เรียกช้างที่อยู่ประจำโรงว่า ช้างยืนโรง.

ช้างร้อง
น. ชื่อดอกไม้ไฟชนิดหนึ่ง จุดมีเสียงดังเหมือนเสียงช้างร้อง.

ช้างสะบัดหญ้า
น. ท่าละครท่าหนึ่ง.

ช้างสาร
(สำ) น. ผู้มีอำนาจ ในความว่า ช้างสารชนกัน หญ้าแพรกก็แหลกลาญ.

ช้างสำคัญ
(กฎ) น. ช้างที่มีมงคลลักษณะ ๗ ประการ คือ ตาขาว เพดานปากขาว เล็บขาว ขนขาว พื้นหนังขาวหรือสีคล้ายหม้อใหม่ ขนหางขาว และอัณฑโกศขาวหรือสีคล้ายหม้อใหม่.

ช้างสีดอ
น. ช้างพลายที่มีงาสั้นโผล่ออกมาเล็กน้อยผิดกับช้างสามัญ.

ช้างสีปลาด
[ปะหฺลาด] (กฎ) น. ช้างที่มีมงคลลักษณะอย่างหนึ่งอย่างใดใน ๗ อย่าง คือ ตาขาว เพดานปากขาว เล็บขาว ขนขาว พื้นหนังขาวหรือสีคล้ายหม้อใหม่ ขนหางขาว หรืออัณฑโกศขาวหรือสีคล้ายหม้อใหม่.

ช้างใหญ่
น. ชื่อหนึ่งของดาวฤกษ์เชิงชายา มี ๑๔ ดวง, ดาวงาช้าง ดาวคอนาค ดาวแพะ หรือ ดาวเชิงชายะ ก็เรียก.

ช้าง ๒
น. ชื่อกล้วยไม้ชนิด Rhynchostylis gigantea Ridl. ในวงศ์ Orchidaceae กลีบดอกสีขาว มีประสีม่วงหรือแดง กลิ่นหอม พันธุ์ที่กลีบดอกชั้นในมีประที่โคนเรียก ช้างดํา, พันธุ์ที่มีประทั่วทุกกลีบดอก เรียก ช้างกระหรือ ช้างค่อม (R. gigantea Ridl. var. illustris Rchb.f.), พันธุ์ที่กลีบดอกสีขาวสะอาด เรียก ช้างเผือก (R. gigantean Ridl. var. harrissoniana Holtt.), พันธุ์ที่กลีบดอกสีแดง เรียก ช้างแดง (R. gigantea Ridl. var. rubra Hort.).

ช้าง ๓
น. ชื่อซางวันศุกร์.

ช้าง ๔
ก. เศร้าโศกมาก, ใช้ประกอบกับคํา ไห้ เป็น ไห้ช้าง.

ช่างกระไร
คํากล่าวเนื่องจากติเตียน ตัดพ้อ หรือผิดหวัง.

ช่างทอง
น. ชื่อนกชนิดหนึ่ง. (พจน. ๒๔๙๓).

ช้างน้าว
น. (๑) ชื่อกล้วยไม้ชนิด Dendrobium pulchellum Roxb. ในวงศ์ Orchidaceae ดอกใหญ่ สีนํ้าตาลอมชมพูหรือนวล มีแต้มสีเลือดหมูที่กลีบกระเป๋า ๒ แต้ม. (๒) ดู ตานเหลือง.

ช้างเผือก ๑
ดูใน ช้าง ๑.

ช้างเผือก ๒
น. เครื่องราชอิสริยาภรณ์ตระกูลหนึ่ง สร้างขึ้นครั้งแรกในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว.

ช้างเผือก ๓
น. แสงกลุ่มดาวที่แผ่เห็นสว่างเป็นพืดในท้องฟ้า เรียกว่า ทางช้างเผือก.

ช้างเผือก ๔
น. (๑) (ถิ่นพายัพ) ต้นคงคาเดือด. (ดู คงคาเดือด). (๒) ดู ช้าง ๒.

ช้างเหยียบ
ดู หมอช้างเหยียบ.

ช่างเหล็ก
น. ชื่อนกชนิดหนึ่ง. (พจน. ๒๔๙๓).

ช้าช่อน
(กลอน) ว. งาม.

ชาญ
ว. ชํานาญ.

ชาด
น. วัตถุสีแดงสดชนิดหนึ่ง เป็นผงก็มี เป็นก้อนก็มี ใช้ทํายาไทยหรือประสมกับนํ้ามันสําหรับประทับตราหรือทาสิ่งของ, ชาดที่มาจากเมืองจอแสประเทศจีนเรียก ชาดจอแส, ชาดที่มาจากเมืองอ้ายมุ่ยประเทศจีนเรียก ชาดอ้ายมุ่ย. ว. สีแดงสดอย่างหนึ่ง เรียกว่า สีแดงชาด.

ชาดหรคุณ
[ชาดหอระ] น. ชาดประสมกับปรอทและกํามะถันเพื่อจะให้ชาดจับแน่นกับเนื้อทองดุจกะไหล่และเพื่อจะให้สุก. (ลัทธิ).

ชาดก
[ชาดก] น. เรื่องพระพุทธเจ้าที่มีมาในชาติก่อน ๆ ตามที่กล่าวไว้ในคัมภีร์ชื่อนี้, ชื่อคัมภีร์ในพระพุทธศาสนาส่วน ๑ ใน ๙ ส่วนที่เรียกว่า นวังคสัตถุศาสน์. (ป. ชาตก).

ชาต, ชาตะ
[ชาตะ] ก. เกิด. (ป.).

ชาต, ชาตะ
[ชาตะ] ก. เกิด. (ป.).

ชาตรูป
น. ทอง. (ป., ส.).

ชาตสระ
[สะ] น. สระธรรมชาติ. (ป.).

ชาตบุษย์
[ชาดตะบุด] น. ชื่อบัวชนิดหนึ่ง.

ชาตรี
[ตฺรี] น. ผู้ที่มีศิลปะวิชาอาคมหรือมีฝีไม้ลายมือในการต่อสู้ เช่น ชายชาตรี; ละครต้นแบบของละครรำ เล่นกันเป็นพื้นบ้านทั่วไป มีตัวละครน้อยเดิมเป็นชายล้วน ตัวละครที่ไม่สำคัญมักไม่แต่งตัวยืนเครื่อง กระบวนรำไม่สู้งดงามประณีตนัก เรียกว่า ละครชาตรี; ชื่อเพลงบทละครและเพลงอื่น ๆ มีคํา ชาตรี นําหน้า คือ ชาตรีตะลุง ชาตรีใน. (เงาะป่า; บทแผ่นเสียง; ศกุนตลา).

ชาตา
น. เวลาเกิดของคน หรือเวลาสร้างสิ่งสำคัญเช่นบ้านเมืองเป็นต้นที่โหรคำนวณไว้, ชะตา ก็ว่า.

ชาติ ๑
[ชาด, ชาติ, ชาดติ] น. การเกิด เช่น ชาตินี้ ชาติหน้า; กําเนิด เช่น มีชาติมีสกุล; เหล่ากอ, เทือกเถา, เผ่าพันธุ์, เช่น ชาติเสือ ชาติขี้ข้า; ชนิด, จําพวก, ชั้น, หมู่; คำเพิ่มข้างหลังของคำเดิม เมื่อเพิ่มแล้วความหมายคงเดิมหรือหมายถึงพวกหรือหมู่ เช่น คชาชาติ มนุษยชาติ. (ป., ส.).

ชาติธรรม
[ชาติทํา] ว. มีความเกิดเป็นธรรมดา. (ส. ชาติธรฺม ว่า หน้าที่ของตระกูล).

ชาติภูมิ
[ชาดติพูม] น. ถิ่นที่เกิด.

ชาติมาลา
[ชาติ] น. สาขาแห่งชาติ, โครงแห่งตระกูล, แผนเครือญาติ. (ส.).

ชาติ ๒
[ชาด, ชาดติ] น. ประเทศ; ประชาชนที่เป็นพลเมืองของประเทศ, กลุ่มชนที่มีความรู้สึกในเรื่องเชื้อชาติ ศาสนา ภาษา ประวัติศาสตร์ความเป็นมา ขนบธรรมเนียมประเพณี และวัฒนธรรมอย่างเดียวกันหรืออยู่ในปกครองรัฐบาลเดียวกัน, ประชาชาติ ก็ว่า.

ชาตินิยม
[ชาดนิยม] น. ลัทธิที่ถือชาติเป็นใหญ่, ความรักชาติ.

ชาติพันธุ์
[ชาดติพัน] น. กลุ่มที่มีพันธะเกี่ยวข้องกัน และที่แสดงเอกลักษณ์ออกมา โดยการผูกพันลักษณาการของเชื้อชาติและสัญชาติเข้าด้วยกัน. (อ. ethnos).

ชาติพันธุ์วรรณนา
[ชาดติพันวันนะนา] น. ชาติพันธุ์วิทยาสาขาหนึ่งที่พรรณนาถึงวัฒนธรรมแบบต่าง ๆ. (อ. ethnography).

ชาติพันธุ์วิทยา
[ชาดติพันวิดทะยา] น. วิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับการแบ่งเชื้อชาติของมนุษย์ กําเนิดของเชื้อชาติ ความสัมพันธ์ระหว่างเชื้อชาติ ตลอดจนลักษณะเฉพาะของเชื้อชาติต่าง ๆ. (อ. ethnology).

ชาติ ๓
[ชาด, ชาติ, ชาดติ] น. รส เช่น ไม่เป็นรสไม่เป็นชาติ.

ชาติรส
[ชาติรด, ชาดติรด] น. รสโดยกําเนิด เช่นรสหวานแห่งนํ้าตาล. (ป.).

ชาน ๑
น. กากอ้อยหรือกากหมากที่เคี้ยวแล้วเป็นต้น เช่น ชานอ้อย ชานหมาก.

ชาน ๒
น. เรียกพื้นเรือนนอกชายคาว่า นอกชาน, พื้นที่นอกตัวเรือน ตัวเมืองหรือตัวกําแพง เป็นต้น ออกไป เช่น ชานเมือง ชานกําแพง ชานเขื่อน.

ชานคลอง
(กฎ) น. พื้นที่จากริมตลิ่งถึงเชิงลาดคันคลองขนานไปกับคลอง.

ชานฉัตร
น. ส่วนที่เป็นพื้นราบรอบปุ่มฆ้อง, หลังฉัตร ก็ว่า.

ชานชาลา
น. บริเวณสถานีรถไฟหรือสถานีขนส่งที่ผู้โดยสารมารอขึ้นรถ; ที่โล่งหน้าสถานที่สําคัญ ๆ บางแห่ง เช่น ชานชาลาหน้าพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท.

ชานุ, ชานุกะ
น. เข่า, ชันนุ หรือ ชันนุกะ ก็ใช้. (ป., ส.).

ชานุ, ชานุกะ
น. เข่า, ชันนุ หรือ ชันนุกะ ก็ใช้. (ป., ส.).

ชานุมณฑล
น. สะบ้าเข่า. (ป., ส.).

ช้าปี่
น. ชื่อเพลงไทยทำนองหนึ่ง.

ชาปีไหน
น. ชื่อนกชนิด Caloenas nicobarica ในวงศ์ Columbidae ลําตัวสีเขียวเหลือบเทา ขนหางสีขาว มีสร้อยคอสีเขียวเห็นได้ชัด ขี้อายมักเกาะหลบตามกิ่งไม้หนาทึบ พบตามหมู่เกาะทางภาคใต้ของประเทศไทยเช่น หมู่เกาะอ่างทอง สุราษฎร์ธานี, กะดง ก็เรียก.

ช้าแป้น
น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Solanum erianthum D. Don ในวงศ์ Solanaceae ผลคล้ายมะเขือพวงแต่มีขน กินเมา อาจถึง ตายได้ รากใช้ทํายา.

ช้าพลู
[พฺลู] น. ชื่อไม้เถาชนิด Piper sarmentosum Roxb. ในวงศ์ Piperaceae ใบคล้ายพลู กินได้ ต้นและใบมีรสเผ็ด รากและผลใช้ทํายาได้, ชะพลู ก็เรียก.

ชาม
น. ภาชนะรูปคลุ่ม ๆ ชนิดหนึ่ง สําหรับใส่อาหารเป็นต้น.

ชามอีโน
(โบ) น. ชามขนาดใหญ่อย่างชามโคม.

ชามพูนท
[ชามพูนด] น. ทองคําเนื้อบริสุทธิ์ (ในคัมภีร์ไตรภูมิกล่าวว่าเกิดใต้ต้นหว้า), ชมพูนท ชมพูนุทหรือ ชัมพูนท ก็ว่า. (ส. ชามฺพูนท ว่า เกิดในแม่น้ำชมพูนที.).

ชามาดร, ชามาดา, ชามาตุ
[–ดอน] น. ลูกเขย. (ป. ชามาตุ; ส. ชามาตฺฤ).

ชามาดร, ชามาดา, ชามาตุ
[–ดอน] น. ลูกเขย. (ป. ชามาตุ; ส. ชามาตฺฤ).

ชามาดร, ชามาดา, ชามาตุ
[–ดอน] น. ลูกเขย. (ป. ชามาตุ; ส. ชามาตฺฤ).

ชาย ๑
น. คนที่ไม่มีมดลูก, ผู้ชาย ก็ว่า.

ชายชาตรี
น. ผู้มีศิลปะหรือฝีไม้ลายมือในการต่อสู้.

ชายสามโบสถ์
(สํา) น. ผู้ที่บวชแล้วสึกถึง ๓ หน, ใช้พูดเป็นเชิงตําหนิว่าเป็นคนที่ไม่น่าคบ.

ชายโสด
น. ชายที่ยังไม่ได้แต่งงาน.

ชาย ๒
น. ส่วนริมหรือปลายของสิ่งของบางอย่าง เช่น ชายผ้า ชายจีวร, ส่วนที่สุดเขต, ริม, เช่น ชายป่า ชายแดน ชายทะเล.

ชายกระเบน
น. ชายผ้านุ่งที่ม้วนแล้วสอดไปใต้หว่างขา ดึงขึ้นไปเหน็บขอบผ้านุ่งด้านหลังระดับบั้นเอว, หางกระเบน ก็เรียก.

ชายกระเบนเหน็บ
น. อวัยวะตรงที่เหน็บชายกระเบน.

ชายครุย
น. ชายผ้าที่เป็นเส้น ๆ, ครุย ก็ว่า.

ชายคา
น. ส่วนที่สุดของหลังคาที่ยื่นพ้นตัวเรือนออกมา.

ชายแครง
น. ผ้าห้อยทับหน้าขาทั้ง ๒ ข้าง (เครื่องแต่งกาย).

ชายตา
ก. ชําเลือง, ดูทางหางตา.

ชายทะเล
(ภูมิ) น. เขตระหว่างแนวนํ้าทะเลลงตํ่าสุดกับแนวนํ้าทะเลขึ้นสูงสุด.

ชายธง ๑
น. รูปที่มีลักษณะเป็นสามเหลี่ยมมุมฉากหรือสามเหลี่ยมหน้าจั่ว; ชื่อมีดพกที่มีรูปเช่นนั้น; ที่ดินซึ่งมีรูปเช่นนั้น.

ชายฝั่ง
(ภูมิ) น. แถบแผ่นดินนับจากแนวชายทะเลขึ้นไปบนบกจนถึงบริเวณที่มีลักษณะภูมิประเทศเปลี่ยนแปลงอย่างเด่นชัด.

ชายพก
น. ริมผ้านุ่งที่ดึงรวบขึ้นมาไขว้ไว้ที่บริเวณสะดือแล้วดึงชายข้างใดข้างหนึ่งให้มีลักษณะคล้ายถุงเล็ก ๆ เหน็บไว้ที่เอวใส่เงินหรือหมากเป็นต้นได้.

ชายเฟือย
น. ริมนํ้าที่มีหญ้ารก ๆ หรือมีไม้นํ้าปกคลุม; ที่ที่สะดวก, ที่ที่ง่าย, เช่น หากินตามชายเฟือย.

ชายไหว
น. ผ้าห้อยหน้าอยู่ระหว่างชายแครง.

ชาย ๓
ก. พัดอ่อน ๆ เช่น ลมชาย; คล้อย, บ่าย, เช่น ตะวันชาย; เดินเลียบเคียงไป เช่น ชายไปดู.

ชาย ๔
ว. เห็นจะ, ค่อนข้าง, เช่น ชายจะเบากว่าพ่อชาลี. (ม. ร่ายยาว).

ชายธง ๑
ดูใน ชาย ๒.

ชายธง ๒
น. ชื่องูทะเลมีพิษในวงศ์ Hydrophiidae ตลอดตัวมักมีลายคล้ายธงราวสีจาง ๆ หางแบนเป็นพาย พบในเขตพื้นท้องทะเลทั้งที่เป็นทรายและที่เป็นโคลน มีหลายชนิดและหลายสกุล เช่น ชายธงนวล (Aipysurus eydouxii) ชายธง ท้องบาง (Praescutata 'viperina).

ชายผ้าสีดา
น. ชื่อเฟินอิงอาศัยหลายชนิดในสกุล Platycerium วงศ์ Polypodiaceae เหง้าใหญ่สั้น ใบมี ๒ แบบ ใบที่ทาบกับต้นไม้เป็นใบไม่สร้างอับสปอร์แผ่นใบตั้ง ไม่มีก้านใบติดอยู่กับต้นตลอดไป ส่วนใบสร้างอับสปอร์แผ่นใบ ตั้งขึ้นหรือห้อยลง ขอบหยักเว้า ใบจะร่วงไปตามอายุ.

ชายา ๑
(ราชา) น. หม่อมเจ้าหญิงซึ่งเป็นภรรยาของพระราชวงศ์, ถ้าพระองค์เจ้าหญิงซึ่งเป็นภรรยาของพระราชวงศ์ เรียกว่า พระชายา.

ชายา ๒
(แบบ) น. เมีย. (ป., ส.), บางแห่งใช้หมายความว่า ผู้หญิง, นางผู้มีเสียงพูดเป็น ฉายา ฉัยยา ไฉยา หรือ สายา ก็มี.

ชายาชีพ
(โบ) น. นักเต้นรํา. (ส.).

ชายานุชีพ
(โบ) น. ผัวประจําของหญิงงามเมือง. (ส. ชายานุชีวินฺ).

ชาเยนทร์, ชาเยศ
(กลอน) น. เมีย. (ส.).

ชาเยนทร์, ชาเยศ
(กลอน) น. เมีย. (ส.).

ชาเยนทร์, ชาเยศ
ดู ชายา ๒.

ชาเยนทร์, ชาเยศ
ดู ชายา ๒.

ชาระ
(แบบ) น. ชายชู้, ชายที่รัก. (ป., ส.).

ชารี
(แบบ) น. หญิงชู้, หญิงที่รัก. (ป., ส.).

ชาล, ชาล
[ชาน, ชาละ] (แบบ) น. ตาข่าย, ร่างแห; ใยแมงมุม. (ป., ส.).

ชาล, ชาล
[ชาน, ชาละ] (แบบ) น. ตาข่าย, ร่างแห; ใยแมงมุม. (ป., ส.).

ชาลกรรม
น. การจับปลา. (ส.).

ชาลา ๑
น. ความรุ่งเรือง, เปลวไฟ, โคมไฟ, แสงสว่าง. (ส. ชฺวาลา).

ชาลา ๒
น. ชานเรือน, พื้นภายนอกเรือน.

ชาลินี
(แบบ) น. สิ่งที่มีข่าย; ตัณหา. (ป., ส.).

ช้าเลือด
น. ชื่อไม้เถาชนิด Caesalpinia mimosoides Lam. ในวงศ์ Leguminosae เถามีหนามมาก ใบเป็นฝอยคล้ายใบมะขาม ดอกเป็นช่อสีเหลือง มีฝัก ใบและช่อมีกลิ่นเหม็นคล้ายกลิ่นตัวเรือด ใช้ทํายาได้, ปู่ย่า ก็เรียก.

ชาว
น. กลุ่มชนที่มีเชื้อชาติเดียวกัน เช่น ชาวไทย ชาวจีน หรืออยู่ในถิ่นฐานเดียวกัน เช่น ชาวเมือง ชาวชนบท หรือมีอาชีพอย่างเดียวกัน เช่น ชาวไร่ชาวนา ชาวประมง หรือ นับถือศาสนาร่วมกัน เช่น ชาวพุทธ ชาวคริสต์.

ชาวนอก
(โบ) น. เรียกไทยทางปักษ์ใต้.

ชาวน้ำ
น. ชื่อชนชาติเดิมพวกหนึ่ง อยู่ทางทะเลด้านตะวันตกของแหลมมลายู, ฉลาง หรือ ชาวเล ก็เรียก.

ชาวม่าน
น. เรียกเจ้าพนักงานที่ทําหน้าที่ไขพระวิสูตรในงานพระราชพิธีต่าง ๆ.

ชาวเล
น. ชาวนํ้า.

ชาววัง
น. พวกผู้หญิงที่อยู่ในวัง.

ชาวี
น. ชาวชวามลายู เช่น มสุชวาชาวี. (สมุทรโฆษ).

ช้าหมอง
น. ชื่อต้นไม้ใช้ทํายาได้. (พจน. ๒๔๙๓).

ชำ ๑
น. ชื่อร้านหรือเรือขายของแห้งต่าง ๆ ที่เป็นอาหารเป็นต้น เรียกว่า ร้านชํา หรือ เรือชํา.

ชำ ๒
ก. เอากิ่งไม้ที่ตัดหรือตอนมาปักไว้ที่ที่ดินแฉะ ๆ หรือแช่นํ้าไว้ชั่วคราว เพื่อให้รากงอก.

ช่ำ
ว. มากพอแก่ความต้องการจนสมอยาก เช่น เที่ยวเสียชํ่า กินเสียชํ่า.

ช่ำใจ
ว. มากพอสมกับที่ใจอยาก.

ช่ำปอด
(ปาก) ว. มากพอสมกับที่ใจอยาก.

ช้ำ
ว. น่วมระบมเพราะถูกกระทบกระแทกอย่างแรงหรือบ่อย ๆ เช่น, มะม่วงชํ้า, เป็นรอยจํ้า ๆ อย่างรอยฟกชํ้าดําเขียว.

ช้ำใจ
ก. เจ็บใจ, ระทมใจ.

ช้ำชอก
ก. บอบชํ้ามาก, ชอกชํ้า ก็ว่า.

ช้ำเลือดช้ำหนอง
ว. มีเลือดและหนองคั่งอยู่, สีที่มีลักษณะคล้ายมีเลือดและหนองปนกันออกสีม่วง ๆ เรียกว่า สีชํ้าเลือดชํ้าหนอง.

ชำงัด
ว. ชะงัด, แม่นยํา, ขลัง, แน่, ได้จริง.

ชำงาย ๑
ว. ชาย, สาย, บ่าย, (ใช้แก่เวลา).

ชำงาย ๒
ก. ฉงน, สนเท่ห์, แคลงใจ, เช่น และเย็นตระชักสิชํางาย. (สมุทรโฆษ).

ชำงือ
(โบ) ก. คิดเป็นทุกข์, วิตก, ป่วย, เป็นไข้, เป็นโรค, เช่น ตาชุ่มชื่นชํางือใจ. (ม. คําหลวง ฉกษัตริย์). (ข. ชํงื ว่า ความไข้, ออกจาก; ฌื ว่า เจ็บ, ไข้).

ช่ำชอง
ก. ชํานิชํานาญ.

ช่ำช่า
ว. ไม่มีรส, ชืด.

ชำนน
ก. ชนกัน, โดนกัน. (แผลงมาจาก ชน).

ชำนรร
ก. เหยียบ. (ข.).

ชำนะ
ก. ชนะ, ทําให้เขาพ่ายแพ้. (แผลงมาจาก ชนะ).

ชำนัญ
ก. รู้.ชำนัญพิเศษ น. เรียกนักวิชาการผู้มีความเชี่ยวชาญเรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยเฉพาะว่า ผู้ชํานัญพิเศษ; เรียกองค์การต่าง ๆ ในสังกัดองค์การสหประชาชาติว่า ทบวงการชํานัญพิเศษ.

ชำนัน
ก. เหยียบ. (ข. ชัน ว่า เหยียบ; ชาน่, ชํนาน่ ว่า คราว, สมัย).

ชำนาญ
ก. เชี่ยวชาญ, จัดเจน.

ชำนาญเกลากลอน
น. ชื่อโคลงโบราณแบบหนึ่ง; ชื่อเพลงปี่พาทย์ทํานองหนึ่ง. (ดึกดําบรรพ์).

ชำนิ ๑
ก. ขี่ เช่น ชํานิโคคําแหงแรง; พาหนะ เช่น ควรชํานิพระองค์. (สมุทรโฆษ).

ชำนิ ๒
ก. รู้ชัดเจน, เชี่ยวชาญ, คล่องแคล่ว.

ชำนิชำนาญ
ก. เชี่ยวชาญมาก, สันทัดจัดเจน.

ชำเนียน
ก. เจียน, สลัก, เช่น ชําเนียนชรเนียรเอมอร. (สมุทรโฆษ). ว. ฉลุเฉลา, เกลี้ยงเกลา.

ชำเนียร ๑
ว. แก่ครํ่าคร่า, ชํารุด. (แผลงมาจาก เชียร).

ชำเนียร ๒
ว. ว่องไว, เก่ง, เชี่ยว, เช่น ชําเนียรในศิลป์. (สรรพสิทธิ์).

ชำมะนาด
น. ชมนาด.

ชำมะเลียง
น. ชื่อไม้ต้นชนิด Lepisanthes fruticosa Leenh. ในวงศ์ Sapindaceae ใบยาว ผลสุกสีม่วงดํา กินได้ รสหวาน ปนฝาด, พุมเรียง ก็เรียก.

ชำร่วย
น. ของตอบแทนผู้มาช่วยงานเช่นงานแต่งงานและงานศพ เรียกว่า ของชําร่วย.

ชำระ
ก. ชะล้างให้สะอาด เช่น ชําระร่างกาย; สะสาง, ปรับปรุงแก้ไขให้ดีขึ้น, เช่น ชําระพระไตรปิฎก ชำระพจนานุกรม; พิจารณาตัดสิน เช่น ชําระความ; ใช้ในคําว่า ชําระหนี้.

ชำระคดี
(กฎ) ก. พิจารณาตัดสินคดี.

ช้ำรั่ว
น. ชื่ออาการของโรคอย่างหนึ่ง เกิดจากความผิดปรกติของกระเพาะปัสสาวะหรือท่อปัสสาวะเป็นต้น ทําให้ไม่สามารถกลั้นปัสสาวะได้เหมือนคนปรกติ นํ้าปัสสาวะอาจไหลออกเป็นครั้งคราวหรือตลอดเวลาก็ได้.

ชำรุด
ก. เสื่อมจากสภาพเดิมจนถึงบกพร่องเสียหายหรือบุบสลายไป เช่น หนังสือชํารุด เกวียนชํารุด.

ชำเรา ๑
(กฎ) ก. ร่วมประเวณี, กระทําการร่วมเพศ.

ชำเรา ๒
ก. ลึก, ลับ, เช่น หน้าตาชําเรา. (สุบิน). (ข.).

ชำเราะ
น. ซอก, หลืบ, เช่น ชําเราะชระลองดอมไพร. (สมุทรโฆษ). ก. เซาะ.

ชำแรก
ก. แทรก, แหวก, แทรกลงไป, เจือปน.

ชำแระ
น. ที่แฉะ, ที่เลน, เช่น ชายชําแระข้างในตรงร่องนํ้า. (เชมสบรุก).

ชำลา
ว. ที่ผึ่งแดดยังไม่แห้งสนิท (ใช้แก่ปลา). (ต. ชมฺร ออกเสียงว่า เจมเรียะ ว่า เหี่ยว, ความเหี่ยว).

ชำเลือง
ก. ชายตาดู, ดูทางหางตา.

ชำแหละ
[–แหฺละ] ก. แล่เป็นแผ่น ๆ, เฉือนเป็นชิ้น ๆ, เชือด. (แผลงมาจาก แฉละ).

ชิ, ชิชะ, ชิชิ
อ. คําที่เปล่งออกมาเมื่อรู้สึกโกรธหรือไม่ชอบใจเป็นต้น.

ชิ, ชิชะ, ชิชิ
อ. คําที่เปล่งออกมาเมื่อรู้สึกโกรธหรือไม่ชอบใจเป็นต้น.

ชิ, ชิชะ, ชิชิ
อ. คําที่เปล่งออกมาเมื่อรู้สึกโกรธหรือไม่ชอบใจเป็นต้น.

ชิง ๑
ก. แข่ง, แข่งขัน, เช่น ชิงรางวัล ชิงทุน, แย่ง เช่น ชิงอํานาจ.

ชิงคม
ก. รีบซ้อนกลทําร้ายเสียก่อน เช่น ชะอ้ายแก้วชิงคมเอากูได้. (ขุนช้างขุนแผน).

ชิงช่วง
ก. แย่ง. น. การเล่นชนิดหนึ่ง เอาลูกไม้หรือของที่ลอยทิ้งลงในนํ้าแล้วแย่งชิงกัน.

ชิงชัย
ก. รบกัน.

ชิงเชิง
น. ชื่อเศษด้ายที่ตัดออกจากผ้าซึ่งติดอยู่ที่ฟืม. ก. แย่งชั้นเชิงกัน, คอยเอาทีกัน.

ชิงดวง
น. ชื่อลายชนิดหนึ่งเป็นลายแย่งดอกกัน หรือเป็นดอกเกี่ยวกัน, แก้วชิงดวง ก็เรียก.

ชิงดีชิงเด่น
ก. แย่งกันเอาหน้าหรือเอาดีเอาเด่น, ขัดขวางความเจริญก้าวหน้าของผู้อื่น เพื่อให้ตนดีเด่นแต่ผู้เดียว.

ชิงทรัพย์
(กฎ) น. ชื่อความผิดอาญาฐานลักทรัพย์โดยใช้กําลังประทุษร้ายหรือขู่เข็ญว่าในทันใดนั้นจะใช้กําลังประทุษร้าย เพื่อ (๑) ให้ความสะดวกแก่การลักทรัพย์หรือการพาทรัพย์นั้นไป (๒) ให้ยื่นให้ซึ่งทรัพย์นั้น (๓) ยึดถือเอาทรัพย์นั้นไว้ (๔) ปกปิดการกระทําความผิดนั้น หรือ (๕) ให้พ้นจากการจับกุม.

ชิงเปรต
(ถิ่นปักษ์ใต้) ก. แย่งเครื่องเซ่นสรวงวิญญาณบรรพบุรุษหรือผู้ที่ตายไปแล้ว ซึ่งเรียกว่า 'เปรต' ในงานทําบุญวันสารท เมื่อเสร็จพิธีเซ่นแล้ว ถือว่าสิ่งเหล่านั้นเป็นมงคล. น. เรียกงานพิธีทําบุญวันสารทว่า พิธีชิงเปรต.

ชิงสุกก่อนห่าม
(สํา) ก. ทำสิ่งที่ยังไม่สมควรแก่วัยหรือยังไม่ถึงเวลา (มักหมายถึงการลักลอบได้เสียกันก่อนแต่งงาน), ใช้เป็นคำสอนหรือเตือนสติว่า อย่าชิงสุกก่อนห่าม.

ชิงไหวชิงพริบ
ก. ฉวยโอกาสโดยใช้ไหวพริบ, คอยจ้องดูชั้นเชิงของอีกฝ่ายหนึ่ง.

ชิง ๒
(ถิ่นปักษ์ใต้) น. ต้นกะพ้อ. (ดู กะพ้อ ๒).

ชิ่ง ๑
ว. คด, โกง, เก, ฉิ่ง, เช่น ขาชิ่ง.

ชิ่ง ๒
(ถิ่นปักษ์ใต้) น. ต้นกะพ้อ. (ดู กะพ้อ ๒).

ชิงเกิล
น. ชื่อทรงผมผู้หญิงที่ซอยผมด้านหลังไล่ระดับกันลงมาถึงต้นคอ เรียกว่าผมชิงเกิล. (อ. shingle).

ชิงชัง
ก. เกลียดชัง, เกลียดมาก.

ชิงชัน
น. ชื่อไม้ต้นชนิด Dalbergia oliveri Gamble ในวงศ์ Leguminosae เนื้อไม้แข็ง แก่นสีแดงเข้มถึงสีม่วงแก่, ประดู่ชิงชัน ก็เรียก.

ชิงช้า
น. ที่นั่งผูกด้วยเชือกเป็นต้น ๒ ข้าง แขวนตามกิ่งไม้หรือที่สูง สําหรับนั่งหรือยืนไกวไปมา.

ชิงช้าสวรรค์
น. อุปกรณ์เพื่อความเพลิดเพลินชนิดหนึ่ง มักมีตามสวนสนุกและในงานเทศกาลต่าง ๆ ประกอบด้วยล้อโลหะขนาดใหญ่คู่ขนานกันหมุนด้วยแรงกลในแนวตั้งรอบแกนที่ติดอยู่กับที่ มีที่นั่งในกระเช้าโลหะซึ่งห้อยติดอยู่ เป็นช่วงระหว่างโครงของล้อทั้ง ๒, กระเช้าสวรรค์ ก็ว่า.

ชิงช้าชาลี
น. ชื่อไม้เถาชนิด Tinospora baenzigeri Forman ในวงศ์ Menispermaceae คล้ายบอระเพ็ด แต่เถาค่อนข้างเกลี้ยง ใช้ทํายาได้.

ชิงชี่
น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Capparis micracantha DC. ในวงศ์ Capparidaceae สูง ๒๔ เมตร มีหนามเล็กสั้น ๆ ขนาบโคนก้านใบข้างละอัน ดอกขาว โคนกลีบดอกสีเหลือง ใกล้โรยกลายเป็นสีม่วงแก่ ออกเป็นตับตามลํากิ่งเหนือง่ามใบตับละ ๒๗ ดอก ผลกลม ๆ หรือรูปไข่ เมื่อสุกสีแดงก้านผลยาว, กระโรกใหญ่ หรือ แส้ม้าทะลาย ก็เรียก.

ชิงพลบ
[พฺลบ] ว. จวนคํ่า, โพล้เพล้.

ชิงฮื้อ
น. ชื่อปลานํ้าจืด ไม่มีหนวด ชนิด Mylopharyngodon aethiops ในวงศ์ Cyprinidae ปากอยู่ปลายสุดของหัว ลําตัวยาว ท้องกลม เกล็ดใหญ่ รูปร่างคล้ายปลาเฉาฮื้อ เว้นแต่มีแผงฟันในบริเวณลําคอเพียงแถวเดียว ที่สําคัญคือ ทั่วลําตัวและครีบสีออกดํา มีถิ่นเดิมอยู่ในประเทศจีนนําเข้ามาเลี้ยงเป็นอาหาร.

ชิณณะ
ว. แก่, เก่า, ครํ่าคร่า. (ป.).

ชิด ๑
น. ชื่อเนื้อในลูกไม้ชนิดหนึ่งได้จากต้นตาว (Arenga pinnata) มีเนื้อคล้ายลูกจาก เรียกว่า ลูกชิด. (ดู ตาว ๒, 'ต๋าว ประกอบ).

ชิด ๒
ก. ใกล้จวนติดหรือใกล้จนติดกัน เช่น นั่งชิดกัน ชิดเข้าไปอีกหน่อย.

ชิเดนทรีย์
[ชิเดนซี] (แบบ) น. ผู้มีอินทรีย์อันชนะแล้ว, ผู้สํารวมอินทรีย์. (ป., ส. ชิต + อินฺทฺริย).

ชิต, ชิต
[ชิด, ชิตะ] ก. ชนะแล้ว. (ป., ส.).

ชิต, ชิต
[ชิด, ชิตะ] ก. ชนะแล้ว. (ป., ส.).

ชิตินทรีย์
[ชิตินซี] (แบบ) น. ผู้มีอินทรีย์อันชนะแล้ว, ผู้สํารวมอินทรีย์. (ป., ส. ชิตนฺทฺริย).

ชิตินทรีย์
ดู ชิต, ชิต.

ชิน ๑
น. โลหะเจือชนิดหนึ่ง ประกอบด้วยตะกั่วและดีบุก นิยมใช้ทําพระเครื่อง; (โบ) ชิน หรือ ชินธาตุ หมายถึง ดีบุก. (ปรัดเล).

ชิน ๒
ก. เคยมาแล้วบ่อย ๆ, คุ้นหรือเจน.

ชินชา
ว. เคยบ่อย ๆ จนเลิกเอาใจใส่.

ชิน ๓
ก. บุอย่างบุทองแดง.

ชิน ๔
[ชินะ, ชินนะ] น. ผู้ชนะ, พระพุทธเจ้า, ใช้ประกอบกับคําอื่นเป็น ชินวร ชิเนนทร์ หมายความว่า พระพุทธเจ้า. (ป., ส.).

ชินบุตร
[ชินนะบุด] น. พระสงฆ์. (ส. ชินปุตะ; ป. ชินปุตฺต).

ชิโนรส
น. พระสงฆ์. (ป.).

ชิน ๕
น. ชื่อศาสนาหนึ่งในอินเดีย มีศาสดาชื่อมหาวีระ, เชน หรือ ไชนะ ก็ว่า. (ส.).

ชิ่น
ก. สิ้น, หมด.

ชิ้น ๑
น. ก้อนหรือแผ่นเล็กที่ตัด แล่ แบ่ง แยก หรือ แตกออกจากส่วนใหญ่ เช่น ชิ้นปลา ชิ้นเนื้อ ชิ้นกระเบื้อง, ลักษณนามเรียกสิ่งที่เป็นก้อนเป็นแผ่นเล็ก ๆ เช่นนั้น เช่น ผ้าชิ้นหนึ่ง เนื้อ ๒ ชิ้น.

ชิ้นเอก
ว. ดีเด่น เช่น งานชิ้นเอก.

ชิ้น ๒
(ปาก) น. คู่รัก.

ชินโต
น. ชื่อศาสนาดั้งเดิมของชาวญี่ปุ่น ไม่มีศาสดาผู้ก่อตั้งมีคําสอนให้เคารพบูชาธรรมชาติ เช่น ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ แม่นํ้า.

ชิโนรส
ดู ชิน ๔.

ชิม
ก. ลองลิ้มรสดูด้วยปลายลิ้น, ทดลองให้รู้รส.

ชิมลาง
ก. หยั่งดูท่าทีหรือเหตุการณ์ว่าจะดีหรือร้าย.

ชิมแปนซี
น. ชื่อลิงไม่มีหางในวงศ์ Pongidae ขนสีดําหรือน้ำตาลดำ บริเวณใกล้ ๆ ก้นมีขนสีขาว หน้าไม่มีขน แขนและขายาวเกือบเท่ากัน มี ๒ ชนิด คือ ชนิด Pan troglodytes และ ชิมแปนซีแคระ (P. paniscus) ถิ่นกําเนิดอยู่ในทวีปแอฟริกา อยู่รวมกันเป็นฝูง ลักษณะคล้ายคน มีเชาวน์ปัญญาสูง สามารถ นํามาฝึกหัดให้เลียนท่าทางของคนได้. (อ. chimpanzee).

ชิยา
น. สายธนู. (ป.; ส. ชฺยา).

ชิรณ, ชิรณะ
[ชิระนะ] ว. แก่, ครํ่าคร่า, ชํารุด. (ป. ชีรณ; ส. ชีรฺณ).

ชิรณ, ชิรณะ
[ชิระนะ] ว. แก่, ครํ่าคร่า, ชํารุด. (ป. ชีรณ; ส. ชีรฺณ).

ชิรณัคคิ
[ชิระนักคิ] น. ไฟธาตุที่ทําอาหารให้ย่อย, ชีรณัคคิ ก็ว่า. (ส. ชีรณ + ป. อคฺคิ).

ชิรณัคคิ
ดู ชิรณ, ชิรณะ.

ชิระ
ว. แก่, ครํ่าคร่า, ชํารุด. (ป.).

ชิวหา
น. ลิ้น. (ป.; ส. ชิหฺวา).

ชิวหาสดมภ์
น. ชื่อโรคลม ตามตําราแพทย์แผนโบราณว่าทําให้มีอาการลิ้นกระด้างคางแข็ง.

ชิวหินทรีย์
น. ลิ้นซึ่งเป็นใหญ่ในการลิ้มรส. (ป. ชิวฺหา + อินฺทฺริย).

ชิสา, ชีสา
สัน. แม้ว่า เช่น ชิสาท่านโอนเอา ดีต่อ ก็ดี. (ยวนพ่าย).

ชิสา, ชีสา
สัน. แม้ว่า เช่น ชิสาท่านโอนเอา ดีต่อ ก็ดี. (ยวนพ่าย).

ชี ๑
น. นักบวช เช่น ชีปะขาว; คําเรียกหญิงที่นุ่งขาวห่มขาว โกนคิ้วโกนผมถือศีล, แม่ชี ก็เรียก. (ส. ชี ใช้พูดต้นนาม เป็นเครื่องหมายแห่งความยกย่อง).

ชีต้น
น. พระสงฆ์ที่เป็นอาจารย์.

ชีปะขาว ๑
น. นักบวชนุ่งขาว.

ชีเปลือย
น. นักบวชจําพวกหนึ่ง ถือเพศเปลือยกาย, โดยปริยายใช้เรียกคนที่ไม่นุ่งผ้า.

ชีพุก
น. พ่อ, ท่านพ่อ, เช่น ด่งงจริงชะรอยชีพุก หากทำทุกข์ แก่มึงอย่าเลอย. (ม. คําหลวง ชูชก). (เทียบ ข. โอวพุก ว่า พ่อ).

ชีมืด
น. ชีในคริสต์ศาสนานิกายโรมันคาทอลิก ที่ปฏิญาณตนว่าจะบวชตลอดชีวิต ต้องอยู่แต่ในสํานักของตน จะออกไปติดต่อกับบุคคลอื่นแม้แต่ญาติของตนก็ไม่ได้.

ชี ๒
น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Coriandrum sativum L. ในวงศ์ Umbelliferae ทั้งต้นมีกลิ่น ใช้เป็นผัก เรียกว่า ผักชี ดอกเล็กสีขาว ผลกลมมีกลิ่นฉุน เมื่อแก่ใช้เป็นเครื่องเทศ, ชีลา หรือ หอมป้อม ก็เรียก.

ชีฝรั่ง
น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Eryngium foetidum L. ในวงศ์ Umbelliferae ใบยาวรีขอบจัก กลิ่นฉุน ใช้แต่งกลิ่นอาหาร.

ชีล้อม
น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Oenanthe javanica (Blume) DC. ในวงศ์ Umbelliferae ชอบขึ้นในที่ชื้นแฉะ ใบแบนรีขอบจัก ใช้เป็นผัก ดอกเป็นกระจุกสีขาว ผลกลมค่อนข้างยาว, อ้น หรือ อ้นอ้อ ก็เรียก, พายัพและอีสานเรียก หนอกช้าง.

ชีลาว
น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Anethum graveolens L. ในวงศ์ Umbelliferae ใบเป็นเส้นฝอย ๆ ใช้เป็นผัก ดอกเล็กเป็นช่อสีเหลือง ผลแก่แห้งรูปไข่แบน เรียก เทียนตาตั๊กแตน ใช้ทํายาได้.

ชี ๓
ดู ชีปะขาว ๒ (๒).

ชี ๔
ก. ทําสิ่งที่เป็นปุยอย่างสําลีหรือที่เป็นเส้นอย่างกลุ่มยาเส้นให้กระจายตัวออก.

ชี่
น. ยาสีฟันโบราณ ใช้สีเพื่อให้ฟันดํา, สี้ ก็เรียก.

ชี้
น. เรียกนิ้วที่ ๒ นับแต่หัวแม่มือว่า นิ้วชี้. ก. เหยียดนิ้วชี้เป็นต้นตรงไปที่ใดที่หนึ่งเพื่อให้เห็นสิ่งที่ต้องการ, เหยียดตรง เช่น หางชี้; แนะนํา, บอกให้, เช่น ชี้ทาง.

ชี้ขาด
ก. สั่งเด็ดขาด, วินิจฉัยเด็ดขาด.

ชี้แจง
ก. พูดขยายความให้เข้าใจชัดเจน.

ชี้ช่อง
ก. แนะลู่ทางให้.

ชี้ตาไม่กระพริบ
(สำ) ก. ดื้อมาก, สู้สายตาไม่ยอมแพ้, เช่น เหม่! ออนี่หนักหนา ชี้ตาไม่กระพริบเลย ว่าแล้วซิ ยังเฉยดื้อถือบุญ. (ม. ร่ายยาว กุมาร).

ชี้ตัว
(กฎ) น. กระบวนการทางการสอบสวนเพื่อหาตัวผู้กระทําผิดโดยให้ผู้เสียหายหรือพยานชี้ว่าผู้ใดเป็นผู้ต้องหา.

ชี้นกบนปลายไม้
(สํา) ก. หวังในสิ่งที่อยู่ไกลตัว.

ชี้นกเป็นนก ชี้ไม้เป็นไม้
(สํา) ไม่ว่าผู้มีอํานาจจะว่าอย่างใด ผู้น้อยก็ต้องคล้อยตามไปอย่างนั้นเพราะกลัวหรือประจบ.

ชี้นกเป็นนก ชี้ไม้เป็นไม้
(สํา) ไม่ว่าผู้มีอํานาจจะว่าอย่างใด ผู้น้อยก็ต้องคล้อยตามไปอย่างนั้นเพราะกลัวหรือประจบ.

ชี้นำ
ก. ชี้แนะ.

ชี้นิ้ว
ก. ได้แต่สั่งการให้ผู้อื่นทํา ไม่ลงมือทําเอง.

ชี้แนะ
ก. แนะแนวทางให้, ชี้นํา ก็ว่า.

ชีปะขาว ๑
ดูใน ชี ๑.

ชีปะขาว ๒
น. (๑) ชื่อแมลงที่เป็นผีเสื้อของหนอนกอข้าว อันได้แก่ชนิด Scirpophaga incertulas, Chilo suppressalis, Chilotraea polychrysa ในวงศ์ Pyralidae เป็นผีเสื้อกลางคืน เมื่อเกาะจะหุบปีกเป็นรูปหลังคาหุ้มตัวยาว ๒-๒.๕ เซนติเมตร ปีกและลําตัวสีเหลืองอ่อนคล้ายสีฟางข้าว มีเกล็ดละเอียดเหมือนฝุ่นปกคลุมตัว ที่หัวมีส่วนของปากยื่นยาวออกไปเป็นกลีบ ตาโตเห็นได้ชัด มักมาเล่นไฟ เกาะฝาเป็นกลุ่ม ตัวหนอนเป็นหนอนกอทําลายข้าว, ชีผ้าขาว ชีผะขาว หรือ สับปะขาว ก็เรียก. (ดู หนอนกอ ที่ หนอน ๑). (๒) ชื่อ แมลงในอันดับ Ephemeroptera มีลําตัวอ่อนมาก หนวดสั้นมองแทบไม่เห็น ปีกบางรูปสามเหลี่ยมมีเส้นปีกมากมาย เมื่อเกาะจะตั้งปีกตรงบนสันหลัง ที่ปลายท้องมีหางยาวคล้ายเส้นด้าย ๒-๓ เส้น ลําตัวและปีกสีขาว เช่น ชนิด Ephemera spp.ในวงศ์ Ephemeridae, ชี ก็เรียก.

ชีผะขาว, ชีผ้าขาว
ดู ชีปะขาว ๒ (๑).

ชีผะขาว, ชีผ้าขาว
ดู ชีปะขาว ๒ (๑).

ชีพ, ชีพ
[ชีบ, ชีบพะ] น. ชีวิต เช่น เสียชีพอย่าเสียสัตย์; ความเป็นอยู่, ความดำรงชีวิตอยู่ เช่น ค่าครองชีพ. (ป., ส. ชีว).

ชีพ, ชีพ
[ชีบ, ชีบพะ] น. ชีวิต เช่น เสียชีพอย่าเสียสัตย์; ความเป็นอยู่, ความดำรงชีวิตอยู่ เช่น ค่าครองชีพ. (ป., ส. ชีว).

ชีพจร
[ชีบพะจอน] น. อาการที่เส้นเลือดเต้นอยู่ตามร่างกายเช่นที่ข้อมือ.

ชีพิต
น. ความเป็นอยู่. (ป., ส. ชีวิต).

ชีพิตักษัย
(ราชา) น. การสิ้นชีวิต. ก. ตาย, ใช้แก่หม่อมเจ้าว่า ถึงชีพิตักษัย. (ส. ชีวิตกฺษย; ป. ชีวิตกฺขย).

ชีพิต
ดู ชีพ, ชีพ.

ชีพิตักษัย
ดู ชีพ, ชีพ.

ชีฟอง
น. ชื่อผ้าชนิดหนึ่ง เนื้อนิ่ม บาง และเบา ใช้ตัดเสื้อผ้าสตรี. (ฝ. chiffon).

ชี้ฟ้า
น. ชื่อพริกชนิด Capsicum annuum L. ในวงศ์ Solanaceae.

ชีรณ, ชีรณะ
[ชีระนะ] ว. เก่า, แก่, ชํารุด, ยุ่ย, ย่อย, โบราณ เช่น ชีรณกถาว่า นิทานโบราณ, ชีรณฎีกา ว่า ฎีกาโบราณ. (ป., ส.).

ชีรณ, ชีรณะ
[ชีระนะ] ว. เก่า, แก่, ชํารุด, ยุ่ย, ย่อย, โบราณ เช่น ชีรณกถาว่า นิทานโบราณ, ชีรณฎีกา ว่า ฎีกาโบราณ. (ป., ส.).

ชีรณัคคิ
[ชีระนักคิ] น. ไฟธาตุที่ทําอาหารให้ย่อย, ชิรณัคคิ ก็ว่า. (ส. ชีรณ + ป. อคฺคิ).

ชีระ ๑
(แบบ) ว. แก่, ครํ่าคร่า, ชํารุด. (ป.).

ชีระ ๒
ว. ว่องไว, เก่ง, เชี่ยว. (ส.).

ชีว, ชีวะ
[ชีวะ] น. ชีพ, ความเป็นอยู่; พระพฤหัสบดี เช่น ชีววาร. (ป., ส.).

ชีว, ชีวะ
[ชีวะ] น. ชีพ, ความเป็นอยู่; พระพฤหัสบดี เช่น ชีววาร. (ป., ส.).

ชีวเคมี
น. วิชาเคมีสาขาหนึ่งที่ศึกษาเกี่ยวกับองค์ประกอบทางเคมีของสิ่งที่มีชีวิตและการเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นกับองค์ประกอบเหล่านั้น ตลอดจนกระบวนการต่าง ๆ ที่ ควบคุมการเปลี่ยนแปลงนั้น ๆ. (อ. biochemistry).

ชีวงคต
(กลอน) ก. ตาย.

ชีวประวัติ
น. ประวัติชีวิตบุคคล.

ชีวภาพ
ว. เกี่ยวกับสิ่งที่ไม่มีชีวิตและสิ่งที่สืบเนื่องมาจากสิ่งมีชีวิต เช่น วิทยาศาสตร์ชีวภาพ ปุ๋ยชีวภาพ.

ชีวโลก
น. โลกของสัตว์เป็น, ตรงข้ามกับ โลกผี; เหล่าสัตว์, มนุษยชาติ. (ส.).

ชีววาร
น. วันพฤหัสบดี, คุรุวาร หรือ พฤหัสปติวาร ก็ว่า.

ชีววิทยา
น. วิชาว่าด้วยสิ่งที่มีชีวิต.

ชีวัน
(กลอน) น.ชีวิต, สิ่งที่มีชีวิต.

ชีวันตราย
น. อันตรายต่อชีวิต, อันตรายถึงตาย. (ป., ส.).

ชีวา, ชีวี
(กลอน) น. ชีวิต. (ส. ชีวี ว่า สัตว์มีชีวิต).

ชีวา, ชีวี
(กลอน) น. ชีวิต. (ส. ชีวี ว่า สัตว์มีชีวิต).

ชีวาตม์
(กลอน) น. ชีวิตของตน.

ชีวาลัย
(กลอน) น. ชีวิต เช่น ก็สิ้นชีวาลัยไปเมืองฟ้า. (รามเกียรติ์ ร. ๑). ก. ตาย เช่น เพียงศรีอนุชาชีวาลัย.

ชีวิต
น. ความเป็นอยู่, ตรงข้ามกับ ความตาย. (ป., ส.).

ชีวิตชีวา
ว. สดชื่นคึกคัก.

ชีวิตักษัย
น. การสิ้นชีวิต. ก. ตาย.

ชีวิตินทรีย์
น. ชีวิต. (ป., ส.).

ชีวิน
(แบบ) น. ผู้เป็นอยู่, ผู้มีชีวิต. (ส.).

ชีวงคต
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีวัน
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีวันตราย
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีวา, ชีวี
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีวา, ชีวี
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีวาตม์
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีวาลัย
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีวิต
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีวิตชีวา
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีวิตักษัย
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีวิตินทรีย์
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีวิน
ดู ชีว, ชีวะ.

ชีโว
(โหร) น. ชื่อยาม ๑ ใน ๘ ยามในเวลากลางคืน. (ดู ยาม).

ชืด
ว. จืด, หมดรสชาติ.

ชื่น ๑
ก. แจ่มใส เช่น หน้าค่อยชื่นขึ้น. ว. เบิกบาน, ยินดี, เช่น ชื่นใจ ชื่นตา.

ชื่นกลิ่น
ก. ชื่นใจด้วยกลิ่น.

ชื่นชม, ชื่นชมยินดี
ก. ปีติยินดี.

ชื่นชม, ชื่นชมยินดี
ก. ปีติยินดี.

ชื่นบาน
ว. เบิกบาน.

ชื่นมื่น
ก. ชื่นบาน เช่น ท้าวสามนต์ฟังถ้อยค่อยชื่นมื่น. (สังข์ทอง).

ชื่น ๒
ดู อ้ายชื่น.

ชื้น
ว. มีไอนํ้าซึมซาบอยู่ เช่น อากาศชื้น, ไม่แห้งทีเดียว เช่น ผ้าชื้น.

ชื่อ
น. คําที่ตั้งขึ้นสําหรับเรียกคน สัตว์ สถานที่ และสิ่งของโดยทั่ว ๆ ไปหรือโดยเฉพาะเจาะจง.

ชื่อตัว
น. ชื่อที่ตั้งให้แก่เด็กตั้งแต่เกิด, ชื่อที่ปรากฏในทะเบียนสํามะโนครัว, ชื่อจริง; (กฎ) ชื่อประจําบุคคล.

ชื่อย่อ
น. ชื่อที่ย่อมาจากชื่อเต็ม.

ชื่อรอง
(กฎ) น. ชื่อประกอบถัดจากชื่อตัว.

ชื่อเล่น
น. ชื่อที่ตั้งตั้งแต่เด็ก เป็นที่รู้กันในหมู่ญาติหรือผู้ใกล้ชิด.

ชื่อว่า
สัน. แม้ว่า, เรียกว่า, นับว่า, เช่น ชื่อว่าเรือนมึงงามดังเรือนท้าว. (ม. คําหลวง ชูชก).

ชื่อสกุล
น. ชื่อประจําวงศ์สกุลซึ่งสืบเนื่องจากบิดาถึงบุตร หรือซึ่งได้รับอนุญาตให้จดทะเบียนเป็นทางการแล้ว, นามสกุล; (กฎ) ชื่อประจําวงศ์สกุล.

ชื่อเสียง
น. เกียรติยศ, ชื่อ ก็ว่า เช่น เสียชื่อ มีชื่อ.

ชื้อ
ว. เย็นเยือก, ชื้น, ร่ม.

ชุ
(กลอน) น. ต้นไม้ เช่น กินลูกชุลุเพรางาย. (ม. คําหลวง ทานกัณฑ์). (ต. ชุ ว่า ต้นไม้).

ชุก
ว. มีดื่น, มีมากมาย, เช่น มะม่วงชุก, มีบ่อย ๆ เช่น ฝนชุก.

ชุกชุม
ว. มีดื่นดาษ.

ชุกชี
[ชุกกะ] น. ฐานปูนสําหรับประดิษฐานพระประธานเป็นต้น, จุกชี ก็ว่า.

ชุ่ง
(โบ) สัน. จึ่ง, จวน, เช่น ครั้นชุ่งจะใกล้อ้า ค่อยผ้าย โชยชาย. (ลอ).

ชุ้ง
ว. โค้ง, คด.

ชุณห
[ชุนหะ] (แบบ) ว. ขาว, สว่าง. (ป.).

ชุณหปักษ์
น. ข้างขึ้น. (ป. ชุณฺหปกฺข; ส. โชฺยตฺสฺนปกฺษ).

ชุด ๑
น. เครื่องดักปลาชนิดหนึ่ง ถักด้วยหวายหรือเถาวัลย์เป็นตา; สิ่งที่ถักด้วยหวายหรือเถาวัลย์เป็นตาห่าง ๆ รูปคล้ายกระชุ สําหรับใส่หมูเป็น.

ชุด ๒
น. ด้ายหรือนุ่นเป็นต้นสําหรับเป็นเชื้อให้ไฟติดในเวลา ตีหินเหล็กไฟเป็นต้น.

ชุด ๓
น. ของที่คุมเข้าเป็นสํารับ เช่น ชุดนํ้าชา ชุดสากล, คนที่เป็นพวกเดียวกันได้ เช่น ชุดระบํา, การแสดงตอนหนึ่ง ๆ ของโขนเป็นต้น เช่น ชุดพรหมาสตร์ ชุดนางลอย, ลักษณนาม เรียกของหรือคนที่มีลักษณะเช่นนั้น เช่น เสื้อผ้าชุดหนึ่ง; การบรรเลงเพลงไทยซึ่งมีทํานองคล้ายคลึงกัน เช่น ชุดจีน ชุดแขก.

ชุดสากล
น. เครื่องแต่งกาย ประกอบด้วยกางเกงขายาว เสื้อเชิ้ต ผ้าผูกคอ เสื้อนอกคอแบะ ถุงเท้า และรองเท้าหุ้มส้น.

ชุติ
(แบบ) น. ความโพลง, ความรุ่งเรือง, ความสว่างไสว; ดวงดาว. (ป.; ส. ชฺยุติ).

ชุติมา
น. ผู้มีความรุ่งเรือง. (ป.; ส. ชฺยุติมตฺ).

ชุน
ก. ซ่อมผ้าหรือแหเป็นต้นที่ขาดทะลุเป็นรูให้เป็นเนื้อเดียวกัน ด้วยการถักหรือด้วยวิธีอื่น ๆ. น. เครื่องมือสําหรับถัก. (ข. ชุล).

ชุบ
ก. เอาสิ่งใดสิ่งหนึ่งจุ่มลงไปในนํ้าหรือของเหลวอื่น ๆ เพื่อให้เปียก ให้กล้า ให้แข็ง เป็นต้น เช่น ชุบมือ ชุบมีด ชุบแป้ง, เอาสิ่งใดสิ่งหนึ่งจุ่มลงไปในสารละลายเพื่อให้โลหะในสารละลายติดสิ่งที่ชุบ เช่น ชุบทอง ชุบโครเมียม; (โบ) เขียนหนังสือด้วยหมึกเป็นต้น.

ชุบชีวิต
ก. ทําให้เป็นขึ้น เช่น ชุบชีวิตคนตายให้เป็น, ทําให้มีชีวิตขึ้น เช่น ชุบชีวิตรูปหุ่น; อุปถัมภ์บํารุงให้มีความเป็นอยู่ดีขึ้น.

ชุบตัว
ก. เอาตัวจุ่มลงไปในของเหลวเพื่อให้ติดสิ่งนั้นอย่างพระสังข์ชุบตัวให้เป็นทอง, เอาตัวเข้าไปในกองไฟเพื่อเปลี่ยนรูปอย่างท้าวสันนุราชชุบตัวในกองไฟเพื่อให้กลับเป็นหนุ่มใหม่; โดยปริยายหมายถึงไปศึกษาอบรมเพิ่มเติมเพื่อให้มีความรู้สูงขึ้น ดีขึ้น โดยมากหมายถึงในยุโรปและอเมริกาเช่น ไปชุบตัวมาจากเมืองนอก.

ชุบมือเปิบ
(สํา) ก. ฉวยประโยชน์จากคนอื่นโดยไม่ได้ลงทุนลงแรง.

ชุบย้อม
ก. บํารุงเลี้ยงดูให้มีฐานะดีขึ้น.

ชุบเลี้ยง
ก. บํารุงเลี้ยงดูให้มีฐานะดีขึ้น.

ชุบสรง
น. ผ้าผลัดอาบนํ้าเจ้านายหรือพระสงฆ์ เรียกว่า ผ้าชุบสรง.

ชุบอาบ
น. ผ้าผลัดอาบนํ้า เรียกว่า ผ้าชุบอาบ.

ชุบชู
น. ชื่อของหวานอย่างหนึ่ง คล้ายลอยแก้ว.

ชุม
ก. มารวมกันจากที่ต่าง ๆ เช่น ชุมพล; ดาษดื่น, มีมาก, เช่น ขโมยชุม ยุงชุม.

ชุมชน
น. หมู่ชน, กลุ่มคนที่อยู่รวมกันเป็นสังคมขนาดเล็ก อาศัยอยู่ในอาณาบริเวณเดียวกันและมีผลประโยชน์ร่วมกัน.

ชุมทางรถไฟ
น. สถานีที่รวมทางแยกรถไฟ.

ชุมสายโทรศัพท์
น. ศูนย์กลางคู่สายโทรศัพท์ และเป็นที่ที่สายโทรศัพท์หมายเลขต่าง ๆ เชื่อมติดต่อกัน.

ชุ่ม
ก. มีนํ้าหรือของเหลวซึมซาบเอิบอาบอยู่ เช่น ชุ่มคอ.

ชุ่มใจ, ชุ่มอกชุ่มใจ
ก. อิ่มเอิบใจ.

ชุ่มใจ, ชุ่มอกชุ่มใจ
ก. อิ่มเอิบใจ.

ชุ่มชื่น
ก. รู้สึกสดชื่น, สดชื่น.

ชุ่มชื้น
ว. มีไอนํ้าหรือนํ้าซึมซาบชุ่มอยู่.

ชุมนุม
น. กอง, หมู่, พวก. ก. ประชุม, รวมกัน.

ชุมนุมชน
น. หมู่ชนที่รวมกันอยู่หนาแน่น, หมู่ชนที่มารวมกันมาก ๆ.

ชุมพร ๑
น. ชื่อมะเดื่อชนิดหนึ่ง. (ดู มะเดื่อ). (เลือนมาจาก อุทุมพร).

ชุมพร ๒
น. ชื่อปลาเนื้ออ่อน. (เลือนมาจาก สลุมพร).

ชุมพา
น. ชื่อสัตว์สี่เท้าชนิดหนึ่ง ขนยาวคล้ายขนแกะ. (พจน. ๒๔๙๓).

ชุมเพ็ด
น. ชื่อว่านชนิดหนึ่งใช้ทํายาได้. (พจน. ๒๔๙๓).

ชุมแพรก
[แพฺรก] น. ชื่อไม้ต้นขนาดใหญ่ชนิด Heritiera javanica Kosterm ในวงศ์ Sterculiaceae เนื้อไม้ใช้ทําบ้านและเครื่องเรือนเป็นต้น.

ชุมรุม
น. ที่พัก, ที่อาศัย.

ชุมสาย
น. เครื่องสูงชนิดหนึ่ง เป็นรูปฉัตร ๓ ชั้น มีสายไหมห้อย; เรียกพระที่นั่งสําหรับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระบรมราชินีประทับในงานต่าง ๆ ของทหาร ลูกเสือ และงานพิเศษบางโอกาส ลักษณะเป็นแท่นสี่เหลี่ยม ดาดด้วยหลังคาผ้าระบาย ๓ ชั้น มีสายไหมห้อยว่า พระที่นั่งชุมสาย.(รูปภาพ ชุมสาย)

ชุมแสง
น. ชื่อไม้ต้นชนิด Xanthophyllum lanceatum (Miq.) J.J. Sm. ในวงศ์ Xanthophyllaceae ใช้ทํายาได้.

ชุมเห็ด
น. ชื่อไม้พุ่ม ๒ ชนิดในสกุล Senna วงศ์ Leguminosae คือ ชุมเห็ดไทย [S. tora (L.) Roxb.] ใบเล็ก และ ชุมเห็ดเทศ [S. alata (L.) Roxb.] ใบใหญ่, ทั้ง ๒ ชนิดใช้ทํายาได้.

ชุ่ย ๑, ชุ่ย ๆ
ว. หวัด ๆ, มักง่าย, ไม่ได้เรื่องได้ราว, เช่น เขียนชุ่ย ๆ ทําชุ่ย ๆ พูดชุ่ย ๆ.

ชุ่ย ๑, ชุ่ย ๆ
ว. หวัด ๆ, มักง่าย, ไม่ได้เรื่องได้ราว, เช่น เขียนชุ่ย ๆ ทําชุ่ย ๆ พูดชุ่ย ๆ.

ชุ่ย ๒
(วรรณ) ก. เสือกสิ่งใดสิ่งหนึ่งไป, เสือกสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้, เช่น อ้ายพลายแก้วมิ่งเมืองไม่เงื่องงุย เอางาชุ่ยสอยดาวเข้าราวนม. (ขุนช้างขุนแผน).

ชุลมุน
[ชุนละ] ว. อาการที่เป็นไปอย่างสับสนวุ่นวายไม่เป็นระเบียบ เช่น เดินกันชุลมุน ชกต่อยกันชุลมุน.

ชุลี
(กลอน) น. การประนมมือ, การไหว้. (ตัดมาจาก อัญชลี).

ชุษณ, ชุษณะ
[ชุดสะนะ] (แบบ) ว. ขาว, สว่าง. (ส. โชฺยตฺสฺนา).

ชุษณ, ชุษณะ
[ชุดสะนะ] (แบบ) ว. ขาว, สว่าง. (ส. โชฺยตฺสฺนา).

ชุษณปักษ์
น. ข้างขึ้น. (ส. โชฺยตฺสฺนปกฺษ; ป. ชุณฺหปกฺข).

ชู
ก. ยกขึ้นสูงกว่าระดับเดิม เช่น ชูมือ, บํารุงให้ดีขึ้น เช่น ชูกําลัง.

ชูกลิ่น
ก. ส่งกลิ่น.

ชูคอ
ก. ชะเง้อคอ, อาการที่นั่งยืดคอวางท่าภาคภูมิ.

ชูใจ
ก. ทําให้ใจมีกําลังขึ้น.

ชูชีพ
น. เครื่องช่วยพยุงตัวในนํ้าหรือในอากาศ เช่น พวงมาลัยชูชีพ ร่มชูชีพ.

ชูรส
ว. ที่ทําให้มีรสชาติดีขึ้น เช่น ผงชูรส.

ชูโรง
น. ตัวแสดงที่ทําให้คณะดีขึ้น.

ชูหน้าชูตา
ก. ทําให้มีหน้ามีตาขึ้น, เชิดหน้าชูตา ก็ว่า.

ชู้
น. (วรรณ) คู่รัก, บุคคลที่เป็นที่รัก, เช่น มาย่อมหลายชู้เหล้น เพื่อนตน. (กำสรวล); ผู้ล่วงประเวณี; การล่วงประเวณี; ชายที่ร่วมประเวณีด้วยเมียเขา เรียกว่า เป็นชู้, หญิงที่ยังมีสามี อยู่แล้วร่วมประเวณีกับชายอื่น เรียกว่า มีชู้,เรียกชายหรือ หญิงที่ใฝ่ในทางชู้สาวว่า เจ้าชู้.

ชู้สาว
ว. รัก ๆ ใคร่ ๆ, เชิงกามารมณ์, เช่น เรื่องชู้สาว.

ชู้เหนือขันหมาก
(กฎ; เลิก) น. ชายที่ลอบได้เสียกับหญิงคู่หมั้นของชายอื่น.

ชู้เหนือผัว
(กฎ; เลิก) น. ชายที่ลอบได้เสียกับหญิงซึ่งสามียังมีชีวิตอยู่.

ชู้เหนือผี
(กฎ; เลิก) น. ชายที่ลอบได้เสียกับหญิงที่สามีตายขณะที่ศพสามียังอยู่บนเรือน.